II 2023 Tanecznie po karnawale
Agnieszka Wilczyńska doradca edukacji muzycznej i muzyki
Tańce ludowe to nierozłączny element edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej. Tańce narodowe – to tematyka realizowana podczas zajęć z muzyki w klasach IV – VII w szkole podstawowej. Podczas tańca kształcimy koordynację ruchową, usprawniamy motorykę, doskonalimy orientację w przestrzeni, a także poprawiamy sprawność ogólną uczniów. Rozwijamy również zdolności muzyczne, takie jak: poczucie rytmu, percepcję słuchową, muzykalność. Istotnym znaczeniem zajęć ruchowo – tanecznych jest też ich uspołeczniający charakter, ponieważ taniec odbywa się w parach i w grupach. Podejmując taką tematykę integrujemy uczestników poprzez wspólne działanie. Uczymy również odpowiedzialności za całość przedsięwzięcia, ponieważ praca całej grupy i współpraca poszczególnych uczestników stanowią o efekcie końcowym. Sądzę, że jest wiele pozytywnych aspektów, dla których warto zająć się tematyką taneczną podczas zajęć umuzykalniających.
Niestety z praktyki wiemy, że istnieją również przeszkody w realizowaniu takich zajęć. Pracując z uczniami na lekcjach muzyki w klasach 4-7, spotykam się z dużymi blokadami emocjonalnymi wśród uczniów. Problematyczna jest praktyczna nauka kroków i figur tanecznych, związana z łączeniem się w pary, podawaniem rąk, czy też zamianą osób w parach. Moim sposobem na ominięcie podawania rąk jest ćwiczenie w jednym dużym kole pojedynczo. Zanim przystępujemy do praktycznego tańczenia – oglądamy profesjonalistów, najczęściej zespół Mazowsze. Wysoki poziom tańca, skomplikowane figury taneczne, a także barwne kostiumy sprawiają, że uczniowie są zainteresowani. Bardzo podoba się widowiskowy Oberek, który wymaga od tancerzy dużej sprawności. W praktyce jednak uczymy się tylko najłatwiejszych kroków, najczęściej Krakowiaka i Kujawiaka. Polonez w mojej szkole jest tańczony na zakończenie klas trzecich, jest to taniec o którym dzieci mają pojęcie, więc zwykle tańczę go jako utrwalenie czy powtórzenie poznanych wcześniej elementów. Podczas nauki, po opanowaniu podstawowych elementów pojedynczo, polecam uczniom połączyć się w dowolne pary (np. dziewczynka z dziewczynką). Podczas wspólnego tańczenia obserwuję, że uczniowie są zadowoleni. Dla uatrakcyjnienia nauki staram się przynieść na lekcję elementy kostiumów: wianki, czapki, kapelusze, które można nałożyć do tańca, czy tez nawet wykonać sobie zdjęcie telefonem. Staram się też sama zaprezentować uczniom w kostiumie ludowym, lub też pozwalam przymierzyć wybrane elementy kostiumu. Takie zabiegi sprawiają, że uczniowie z zainteresowaniem patrzą na taniec ludowy, chociaż początkowo uważają go za archaiczny i nieciekawy. Po ćwiczeniach wstępnych, przy powtórce tańca w niektórych klasach udaje się zamiana par, np. podczas „haczyków” czy figury „kaszka”. Uczniowie podejmują również próby wykonania trudniejszych figur, np. hołubców.
W każdej grupie, kiedy rozpoczynam prace nad tańcem i włączam np. melodię krakowiaka, zadaję pytanie: kto pamięta tę melodię z przedszkola? Są to pojedyncze osoby. Stąd mój apel do Was moje wspaniałe koleżanki, zajmujące się edukacją wczesnoszkolną i przedszkolną. Podejmujcie proszę naukę tańców ludowych czy narodowych jak najczęściej. Sama również pracuję w przedszkolu i z obserwacji widzę, że tam naturalne jest tworzenie par w trakcie zabawy. W przedszkolu dzieci często bawią się w grupach, podgrupach i wszyscy razem. W starszych klasach jest to bardziej problematyczne, jednak warto próbować.
W załącznikach mam dla Państwa:
- dodatek zatańczmy, w którym omówione są polskie tańce narodowe a także rozpisane kroki taneczne
- dokument z linkami do obejrzenia: filmiki tancerzy, filmiki do nauki tańca, znalezione na YT materiały do lekcji
Czas wiosenny i zbliżające się Święta Wielkanocne to również okazja do sięgnięcia do melodii i zabaw tanecznych ludowych. Jedną z nich jest taniec „Grozik”, w materiałach znajduje się zapis literowy oraz link z krokami tanecznymi. Inną melodią po którą możemy sięgnąć, to „Hej bystra woda” (również w materiałach). W materiałach zamieściłam również opis kroków do tańca „Trojaka”.
Warto zapoznać dzieci z melodią „Wieziemy tu kogucika” oraz z dawnym zwyczajem chodzenia z kurkiem dyngusowym. Poniżej wklejam link z informacjami:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kurek_dyngusowy
Dzieci przedszkolne bardzo lubią wielkanocną zabawę z jajeczkami i koszyczkami wielkanocnymi. Opisywałam ją trzy lata temu w swoim artykule, można się nią zainspirować i stworzyć własną, link poniżej:
W okresie przedświątecznym śpiewam i gram z dziećmi w różnym wieku melodię „Trzy kurki”. Jest ona bardzo prosta, więc zagrają nawet najmłodsze dzieci. Stanowi też doskonałe ćwiczenie na koordynację wzrokowo – ruchowo – słuchową, materiały w załącznikach.
Wśród moich uczniów zarówno w szkole jak i w przedszkolu, dużym powodzeniem cieszy się granie melodii ludowych na dzwonkach. Rozpisuję melodie kolorami, w ten sposób można je zagrać najpierw na bum bum rurkach czy kolorowych dzwonkach naciskanych. W załącznikach znajdą Państwo w taki sposób rozpisane melodie: „Krakowiaczek jeden”, „Czerwone jabłuszko”, „Grozik”, „Trojak”.
W jaki sposób możemy grać melodie? Jako przykład podam melodię „Czerwone jabłuszko”:
I – 1 dziecko z pary, II – 2 dziecko z pary:
I D F A A II E G I A G F E II D A
I D F A A II E G I A G F E II F D
I D E F E D II Cis1 D E Cis1A! I A B A G F E II D E F G A
I D E F E D II Cis1 D E Cis1A! I A B A G F E II D F ECis1 D
Po zagraniu całości dzieci zamieniają się granymi fragmentami.
D E F E D Cis1 D E Cis1A! A B A G F E D F E Cis1 D
Taki wariant gry doskonale się sprawdza wśród młodszych dzieci, ponieważ uczestniczą w grze całego utworu a wykonują tylko krótkie, łatwe fragmenty.
W starszych klasach, jako ćwiczenie – przy kolejnym powtórzeniu utworu dzieci grają tylko drugi (trzeci, czwarty) fragment melodii.
I – pierwsza osoba lub 1 rząd, II – druga osoba lub 2 rząd, III – pierwsza osoba lub III rząd, IV – druga osoba lub IV rząd. Można też wybrać czworo dzieci i tylko one grają lub podzielić dzieci na czteroosobowe zespoły:
I D F A A II E G III A G F E IV D A
I D F A A II E G III A G F E IV F D
I D E F E D II Cis1 D E Cis1A! III A B A G F E IV D E F G A
I D E F E D II Cis1 D E Cis1A! III A B A G F E IV D F ECis1 D
W tym przypadku również koniecznie zamieniamy dzieci rolami, w ten sposób raz przypada dziecku łatwiejszy a raz trudniejszy fragment. Można też, np. w przypadku wykorzystania tego utworu do występu, obsadzić dzieci wg ich możliwości: zdolniejsze dziecko do trudniejszego fragmentu.
5. D F A A 6. E G 7. A G F E 8. F D
9. D E F E D 10. Cis1 D E Cis1A! 11. A B A G F E 12. D E F G A
13. D E F E D 14. Cis1 D E Cis1A! 15. A B A G F E 16. D F ECis1 D
W tym przypadku melodia jest podzielona na 16 części i gra ją 16 osób. Jeżeli jest więcej osób w grupie - można niektóre fragmenty obsadzić dwójką dzieci (np. 2,4,6,8 – to krótkie fragmenty i będzie łatwo je zagrać dwójce dzieci równocześnie). Po zagraniu swojej części melodii, dzieci przesiadają się o jedno stanowisko i grają kolejny fragment. Na każdym stanowisku leży wydrukowany fragment melodii i instrument (np. dzwonki chromatyczne lub inne instrumenty). W cytowanym poniżej, moim artykule pokazuję na zdjęciach jak można ułożyć instrumenty do poszczególnych części melodii oraz opisuję szczegółowo metodę na podstawie melodii „Sto lat”:
W kolejnym załączniku do artykułu opisane powyżej sposoby wraz z kolorowym zapisem melodii „Czerwone jabłuszko”.
Mam nadzieję, że moje sposoby gry zainspirują Państwa i będziecie mogli dostosować lub zmodyfikować je w zależności od wieku grupy z jaką pracujecie oraz poziomu ich umiejętności. Proszę pamiętać, że nie jest istotny efekt końcowy, w postaci perfekcyjnego wykonania utworu, lecz sam proces. Dodam jeszcze, że praktyczne muzykowanie, gra na instrumentach jest doskonałym ćwiczeniem rozwijającym połączenia między neuronami w mózgu. Muzykujące dzieci czy uczniowie nie tylko czerpią radość i przyjemność z grania, ale również w przyjemny sposób rozwijają swoje inne, pozamuzyczne zdolności.
Zapraszam więc do muzykowania i tańczenia w ludowym klimacie.
Agnieszka Wilczyńska
