Sabina Małek - Galicka
Doradca metodyczny kształcenia specjalnego
Niepokojące sygnały w rozwoju dziecka
Prawidłowy rozwój dziecka przedszkolnego i w edukacji wczesnoszkolnej może różnić się w zależności od indywidualnych cech i tempa rozwoju każdego dziecka, ale istnieją pewne ogólne etapy i umiejętności, które powinny być rozwijane w tym okresie.
W przedszkolu (w wieku 3-6 lat) dziecko powinno rozwijać swoje umiejętności społeczne, emocjonalne, poznawcze i motoryczne. Podstawowe aspekty rozwoju to:
1. Społeczność i relacje: dziecko powinno uczestniczyć w grupowych aktywnościach, rozwijać umiejętność współpracy z innymi dziećmi, dzielenia się zabawkami i uwzględniania innych. Tworzenie przyjaźni i nawiązywanie kontaktów społecznych są także ważne.
2. Emocje i samoregulacja: dziecko powinno rozwijać umiejętność rozpoznawania i wyrażania swoich emocji, a także radzenia sobie z nimi w sposób odpowiedni i konstruktywny. Nauka empatii i rozwiązywania konfliktów jest również ważna.
3. Język i komunikacja: dziecko powinno poszerzać swoje słownictwo, zdolność do opowiadania historii, zadawania pytań i wyrażania swoich myśli. Nauka słuchania i porozumiewania się z innymi jest istotna w życiu małego człowieka.
4. Kreatywność i wyobraźnia: dziecko powinno rozwijać swoją wyobraźnię, kreatywność i umiejętność rozwiązywania problemów. Zabawa w teatr, sztukę, muzykę i rysowanie pomaga w rozwoju tych umiejętności.
5. Umiejętności poznawcze: Dziecko powinno rozwijać logiczne myślenie, zdolność do rozwiązywania prostych zagadek i problemów matematycznych. Kształcenie zmysłów, pamięci i spostrzegawczości jest bardzo istotne .
W edukacji wczesnoszkolnej (w wieku 6-8 lat) dziecko kontynuuje rozwój wcześniej wymienionych umiejętności, ale dodatkowo skupia się na nauce czytania, pisania i liczenia. Ważne jest, aby dziecko:
1. Rozwijając umiejętności językowe: mogło uczyć się czytać ze zrozumieniem, pisać poprawnie i płynnie, rozwijać umiejętność tworzenia zdań i opowiadań.
2.Poszerzając wiedzę: rozwijać umiejętność uczenia się nowych tematów, zdobywać podstawową wiedzę z różnych dziedzin (matematyka, nauki przyrodnicze, historia itp.) i korzystać z różnych źródeł informacji.
3. Rozwijając umiejętności społeczne: może uczyć się pracy w grupie, współpracy z innymi dziećmi, dzielenia się ideami i uwzględniania innych.
4. Doskonaląc umiejętności motoryczne: ma możliwość rozwijać precyzję pisania, rysowania, umiejętność korzystania z narzędzi i manipulacji przedmiotami.
5. Wzmacniając samodzielność: uczyć się organizacji czasu, dbać o swoje rzeczy, samoobsługi i wykonywania prostych zadań.
Prawidłowy rozwój dziecka w edukacji szkolnej w klasach 6-8 obejmuje wiele aspektów, takich jak rozwój umiejętności poznawczych, emocjonalnych, społecznych i fizycznych. Oto kilka wytycznych dotyczących prawidłowego rozwoju dzieci w tej grupie wiekowej:
1. Umiejętności poznawcze: dzieci w wieku 6-8 lat zazwyczaj rozwijają swoje umiejętności poznawcze, takie jak czytanie, pisanie, liczenie i logiczne myślenie. Powinny również rozwijać swoją zdolność do rozwiązywania problemów i kreatywnego myślenia.
2. Społeczne umiejętności: dzieci w tym wieku powinny mieć możliwość rozwijania umiejętności społecznych, takich jak współpraca, empatia, rozwiązywanie konfliktów i komunikacja interpersonalna. Powinny być również w stanie zrozumieć zasady społeczne i radzić sobie w grupie rówieśniczej.
3. Emocjonalny rozwój: dzieci w wieku 6-8 lat często doświadczają różnych emocji i muszą nauczyć się radzić sobie z nimi. Ważne jest, aby kształtować w dzieciach umiejętność rozpoznawania i wyrażania swoich emocji oraz budowania zdrowych relacji z innymi.
4. Fizyczny rozwój: również rozwój fizyczny odgrywa kluczową rolę w tym wieku. Dzieci powinny angażować się w regularną aktywność fizyczną, taką jak sport, aby rozwijać swoje zdolności motoryczne i utrzymywać zdrowie.
5. Kreatywne wyrażanie: dzieci w tym wieku powinny mieć szanse na rozwijanie swojej kreatywności poprzez różne formy sztuki, muzyki, tańca lub teatru. Ważne jest, aby dawać im przestrzeń do wyrażania siebie i rozwijania swoich zainteresowań.
Ważne jest, aby pamiętać, że każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie, dlatego istotne jest dostosowanie edukacji do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka. Nauczyciele i rodzice powinni wspierać dziecko w jego rozwoju, stwarzając mu odpowiednie warunki do nauki i dawania mu możliwości eksploracji i odkrywania nowych rzeczy.
Rozpoznawanie niepokojących sygnałów w rozwoju dziecka przedszkolnego oraz wczesnoszkolnego jest kluczowe dla zapewnienia odpowiedniego wsparcia i interwencji, jeśli zachodzi taka potrzeba. Wiele aspektów może wskazywać na możliwe trudności w rozwoju dziecka, a oto kilka propozycji umownych sygnałów, na które warto zwrócić uwagę:
1. Opóźniony rozwój mowy: jeśli dziecko nie mówi lub ma trudności w wymowie słów w wieku przedszkolnym, może wskazywać na zaburzenia komunikacyjne. Trudności z rozumieniem prostych poleceń lub odpowiednimi reakcjami na pytania również powinny być monitorowane.
2. Trudności w nauce: jeśli dziecko nie radzi sobie w porównaniu do swoich rówieśników w nauce liter, liczb i innych umiejętności przedszkolnych lub szkolnych, warto zwrócić uwagę na możliwość trudności w nauce, takich jak dysleksja czy dyskalkulia.
3. Problemy behawioralne: częste występowanie agresji, nadmiernej nieśmiałości, ekstremalnej niezależności, trudności w koncentracji, nadpobudliwość, zaburzenia emocjonalne, mogą wskazywać na problemy behawioralne lub zaburzenia emocjonalne, takie jak ADHD czy zaburzenia lękowe.
4. Trudności w koordynacji motorycznej: w sytuacji, gdy dziecko ma trudności z wykonywaniem prostych zadań manipulacyjnych, jak składanie puzzli, robienie posiłków czy budowanie różnego rodzaju budowli, może to wskazywać na trudności z koordynacją motoryczną, a w starszym wieku szkolnym z dysgrafię.
5. Spostrzeżenia i uwagi ze strony nauczycieli. Nauczyciele często są dobrze wyposażeni w umiejętność obserwacji i rozpoznawania niepokojących sygnałów. Jeśli nauczyciel zauważy powtarzające się problemy w zachowaniu, nauce lub rozwoju dziecka, warto podjąć wszelki działania mające na celu dobro dziecka i zapewnić mu odpowiedni poziom wsparcia.
Proces diagnozowania powinien odbywać się we współpracy z różnymi specjalistami, takimi jak psycholog, pedagog specjalny, logopeda, czy terapeuta zajęciowym – to zależy, który ze specjalistów jest w danej placówce edukacyjnej. Obejmuje on zbieranie informacji o dziecku, jego rozwoju i zachowaniach za pomocą obserwacji, ankiet, testów i rozmów z rodzicami i nauczycielami. Ważne jest, aby diagnoza uwzględniała wszystkie aspekty rozwoju dziecka, takie jak zdolności poznawcze, emocjonalne, społeczne i motoryczne. Po przeprowadzeniu diagnozy, jeśli zostaną zidentyfikowane trudności w rozwoju dziecka, ważne jest, aby zapewnić odpowiednie wsparcie i terapię. Indywidualizowane podejście i plan działań, dostosowany do potrzeb dziecka, mogą pomóc mu osiągnąć sukcesy i przeciwdziałać dalszym trudnościom w rozwoju.
W przypadku zaobserwowania niepokojących sygnałów w rozwoju dziecka przedszkolnego lub w edukacji wczesnoszkolnej i szkolnej, istnieje kilka kroków, które można podjąć:
1. Obserwacja i dokumentacja: skup się na obserwowanych zachowaniach, umiejętnościach i postępach dziecka. Staraj się zidentyfikować konkretne obszary, w których występują trudności.
2. Konsultacja z nauczycielem lub pedagogiem: skontaktuj się z nauczycielem lub pedagogiem, który jest odpowiedzialny za edukację dziecka. Podziel się swoimi obserwacjami i pytaj o ich spostrzeżenia. Razem możecie opracować strategie, które pomogą dziecku osiągnąć sukces w szkole.
3. Spotkanie z psychologiem lub specjalistą: jeśli niepokojące sygnały są poważne lub trwające i powtarzające się cyklicznie i systematycznie , warto umówić się na spotkanie z psychologiem lub specjalistą ds. edukacji specjalnej. Tacy profesjonaliści mają doświadczenie w diagnozowaniu i pomaganiu dzieciom z trudnościami w nauce lub rozwoju.
4. Indywidualny plan edukacyjny: w przypadku stwierdzenia, że dziecko potrzebuje dodatkowego wsparcia w nauce, można opracować indywidualny plan edukacyjny (IPE). Ten plan dostosuje program nauczania do indywidualnych potrzeb dziecka i pomoże mu osiągnąć cele edukacyjne.
5. Wsparcie rodziny: ważne jest, aby rodzina zaangażowała się w proces rozwiązywania problemów dziecka. Rodzice mogą współpracować z nauczycielem, pedagogiem i specjalistami, aby śledzić i wspierać postępy dziecka w domu.
6. Kontynuuj obserwację i ewaluację: monitoruj postępy dziecka i regularnie sprawdzaj, czy wprowadzone strategie przynoszą oczekiwane rezultaty. Może być konieczne dostosowanie planu działania w miarę upływu czasu.
Ważne jest, aby działać szybko i systematycznie, gdy zauważysz niepokojące sygnały w rozwoju dziecka. Im wcześniej zostaną podjęte odpowiednie kroki, tym większa szansa na udzielenie dziecku właściwego wsparcia i pomocy w jego rozwoju.
