Sabina Małek - Galicka
Doradca metodyczny kształcenia specjalnego
„Jak przez wiesze ortografia nam do głowy trafia.”
Zasady pisowni w języku polskim są bardzo różnorodne i rozbudowane, a osoby wielojęzyczne często podkreślają, że język polski jest jednym z trudniejszych języków właśnie z uwagi na ortografię i jej złożoność. Chociażby dlatego w opanowaniu zasad ortograficznych są potrzebne wszelkiego rodzaju ćwiczenia, które proponowane są w szkołach i przewidziane w planie nauczania. Z pewnością aby dobrze poznać ortografię trzeba dużo pisać i pewnych zasad najzwyczajniej nauczyć się na pamięć. Jednakże bardzo ważne są nie tylko ćwiczenia wprowadzające zasady ortograficzne, ale także utrwalające poznane już reguły. Powinny budzić ciekawość ucznia, dlatego też nie powinny opierać się na jednym schemacie. Im więcej różnorodności, tym większa chęć do podejmowania działania i wykonywania kolejnych ćwiczeń. Z uwagi na to, że w nauce poprawnej pisowni kluczowa jest systematyczność i częste powtórki, konieczne staje się sięganie po nowe zadania, ćwiczenia, karty pracy, czy książki. Nie skupiajmy się jednak tylko na suchym i teoretycznym przekazie.
W obecnym świecie multimediów możemy znaleźć bardzo szeroką gamę ciekawych i oryginalnych sposobów do utrwalania i nabywania nowej wiedzy z zasad ortograficznych.
Która półkula mózgu wykorzystywana jest do nauki w szkole ?
Lewa półkula to ta odpowiedzialna za pisanie, rozwiązywanie zadań matematycznych, czy logiczne myślenie. Prawa półkula zaś to emocje i obrazy. Niestety w trakcie tradycyjnej nauki, nie jest używana, przez co „się nudzi i nam przeszkadza”. Obecnie badania pokazują, iż najbardziej efektywnie uczymy się, wykorzystując dwie półkule jednocześnie. Badania wykazują, że każda z nich jest odpowiedzialna za zupełnie inne funkcje, jednak stale pozostają ze sobą w kontakcie.
Lewa półkula („zimna” i „werbalna”) odpowiada za:
Osoby, u których dominuje lewa półkula, działają według ustalonych planów, lubią mieć wokół siebie porządek, cenią sobie punktualność, lubią życie według określonych ustaleń.
Prawa półkula („gorąca” i „twórcza”) odpowiada za:
Osoby, u których dominuje prawa półkula, nie zawsze są punktualne na spotkaniach. Lubią muzykę i taniec, a także różne formy artystyczne i zajęcia kreatywne.
Nauka ortografii jest z „natury” trudna i żmudna. Wysokiej rangi trudnością staje się , gdy chodzi o uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (dysortografia, dysleksja). Nawet dla osób nie przejawiających wskazanych dysfunkcji rozwojowych, niejednokrotnie zapamiętanie pisowni trudniejszych ortogramów stanowi duży problem. Większość metod opiera się na wykorzystaniu zasad związanych ze specyfiką działania ludzkiego umysłu oraz elementów technik pamięciowych, opartych w szczególności na tworzenia skojarzeń.
Praca półkul, jak i funkcjonowanie całego mózgowia jest bardzo skomplikowanym procesem, o którym wciąż wiemy niewiele. Dominacja prawej lub lewej półkuli kształtuje się już w dzieciństwie i głównie określa, którą ręką będziemy się posługiwać przez resztę życia. Większość osób posługuje się prawą ręką, a więc dominuje u nich lewa półkula. Oznacza to również, że jedna ze stron ciała jest po prostu silniejsza od drugiej. Wynikiem lateralizacji jest posługiwanie się preferowanym organem, tj. ręką, uchem, okiem. Lateralizacja jest uwarunkowana genetycznie.
Jak widać, każda z półkul odpowiada za szereg funkcji, które stale są obecne w życiu codziennym. Warto jednak zaznaczyć, że dominacja np. prawej półkuli nie gwarantuje dużej kreatywności czy idealnego wyczucia rytmu. Półkule stale ze sobą współpracują, a żeby każda z osobna mogła prawidłowo funkcjonować, druga półkula również musi być w pełni sprawna. Co więcej, w trakcie nauki obie półkule są aktywne, dzięki czemu obie czerpią z nauki korzyści,
np. rozwiązując zadania matematyczne, lepiej będziemy przyswajać zagadnienia związane z muzyką. Dzieje się tak, ponieważ aktywna praca obu półkul wprawia nas w swego rodzaju odprężenie, sprzyjające nauce nowych rzeczy.
Jak sprawić, aby obie półkule aktywnie pracowały? Bardzo dużym wsparciem służy metoda P. Dennisona, która ukierunkowana jest właśnie na pobudzanie obu półkul do pracy. Oto kilka propozycji - ćwiczeń aktywizujących jednocześnie lewą i prawą półkulę:
Nauczanie ortografii na pierwszym etapie edukacyjnym szkoły podstawowej ma na celu:
Podstawowym więc zadaniem nauczania ortografii jest kształtowanie u uczniów umiejętności poprawnego pisania. Według W. Okonia ,, umiejętność
ortograficzna” to sprawność w posługiwaniu się właściwymi regułami ortograficznymi przy zapisie wyrazów i zdań.
PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI
Lekcja, która poświęcona jest nauce zasad ortografii powinna być tak zorganizowana i przeprowadzona, ażeby zaangażowane zostały w jej trakcie receptory: wzroku, słuchu i ruchu. Chodzi tu o istotną rolę jaką odgrywa pamięć, która obejmuje trzy procesy: zapamiętywanie informacji, przechowywanie ich i przypominanie. W bardzo dużym stopniu uwaga ułatwia procesy pamięciowe i myślowe. A w ścisłym związku z uwagą pozostaje
spostrzeganie, które musi przebiegać w sposób świadomy, systematyczny i planowy.
Wprowadzając reguły ortograficzne należy przestrzegać następujących zasad:
1. Reguła ortograficzna powinna być krótka, jednoznaczna i łatwa do zapamiętania.
2. Sformułowanie powinno być w formie twierdzącej, nie przeczącej.
3. Reguła powinna być poprzedzona obserwacją zjawiska językowego, którego dotyczy.
4. Wyjątki wprowadzamy tylko wtedy, gdy stwierdzimy, że uczniowie umieją stosować poznane reguły.
Ortografia – jak zapamiętać podstawowe reguły ortografii? Wierszyki ortograficzne
„Wierszem łatwiej, czyli ortografia i gramatyka dla klas I-III na wesoło”(1994r.) Wiersze są autorstwa: Romana Pisarskiego, Witolda Gawdzika, Jana Brzechwy, Juliana Tuwima, Wandy Chotomskiej, Józefa Rojka i Stanisława Dobranieckiego.
Oto kilka wierszy:
Zachowaj powagę! Ja mówię poważnie!
Wąziutka jest wstążka, szeroka jest wstęga,
nie gruba jest książka, grubaśna jest księga,
na łące są dróżki, w miasteczkach są drogi,
stonoga ma nóżki, słonica ma nogi,
kozica ma rogi, koziołek ma różki,
to wielkie pierogi, to tycie pierożki,
po bieżni wesoło biegają dwie Hanki,
Staś wita kolegę, a Jaś koleżanki,
by zważyć coś dobrze, niezbędna jest waga,
by móc być odważnym – konieczna odwaga,
śnieg pada i pada, wciąż śnieży i śnieży,
i białym dywanem zalega i leży,
cieniutka łodyżka wśród trawy się wspina,
a bluszczu łodyga już sięga do komina!
Jak widać regułka wyjawia się z cienia –
PISZ ,,Ż” ZAWSZE WTEDY, GDY NA ,,G” SIĘ WYMIENIA.
to jasna zasada, rzec mogę, że może –
gdy innym pomaga – i tobie pomoże?
Początek formularza
żalą się żółwiowi,
że żółtodzioby żuraw z Żywca
zamiast żyta żaby żre.
Rzekła rzepa rzepakowi,
że w Rzeszowie rzodkwie kruche,
rzodkieweczki tam rzęsiste,
rzeźnik rzadko rżnie rzeżuchę.
kiedy stwierdzę : dwójka – dwoje.
Nie drży także ma stalówka
pisząc: -ówna, -ów i ówka.
Zaokrąglam ó w dwóch słowach:
ósmy, ów, bo: osiem, owa.
pisz otwarte, zwykłe u
w słowach: skuwka i zasuwka,
w cząstkach: -unka, -un i -unek:
opiekunka, zdun, pakunek.
Pisz je także: w cząstce -ulec,
więc: budulec i hamulec;
w ulu, dwu, gdzie u litera
wyraz kończy lub otwiera.
Wreszcie niech nikt nie kreskuje
w czasowniku cząstki -uje.
Mała Basia nie wiedziała,
Jak się pisze „mój”,
Czy „o” z kreską czy bez kreski.
Więc spytała się Tereski.
Gdy Tereska pomyślała,
Jak się pisze „mój”,
krótko Basi powiedziała:
„Chyba tak, jak twój!”
Ale Basia nie wiedziała
jak się pisze „twój”,
Wandzia z tyłu jej szeptała:
„Tak samo jak swój!”
Ale Basia nie wiedziała,
jak się pisze „swój”
choć jej Janka doradzała:
„Napisz tak jak zdrój!”
Ale Basia nie wiedziała
jak się pisze „zdrój”
Więc jej Genia radę dała:
„Zdrój – to tak jak słój!”
A że Basia nie wiedziała
jak się pisze „słój”
wiec do pani skierowała
ciężki kłopot swój.
Pani Basię zrozumiała. Na tablicy napisała:
„Chcesz by znikła troska twoja?
Zobacz co jest w środku sł – O – ja.”
Teraz Basia wie, co jak pisze się:
zdrój – jak słój,
swój – jak zdrój,
twój – jak swój.
Ale może wy nie wiecie, jak się pisze mój?
Zachęcam do przejrzenia linków z ciekawymi propozycjami jak wesoło i ciekawie uczyć ortografii.
Jak przez wiersze ortografia szybko nam do głowy trafia (impulsoficyna.com.pl)
https://wordwall.net/pl-pl/community/zabawy-ortograficzne
https://ortografiadladzieci.pl/blog/dziecko/29-cwiczenia/52-gry-ortograficzne
https://wordwall.net/pl-pl/community/ortografia/na-wesolo
https://www.dyktanda.net/dyktando-26.php
https://kusiatka.blogspot.com/2016/05/ortografia-na-wesoo.html#
file:///C:/Users/Asus/Downloads/3_Ortografia_na_wesolo%20(1).pdf
file:///C:/Users/Asus/Desktop/Nauka_na_wesolo%20ortografi%20-%20SUPERRR.pdf
