Małgorzata Kulik – doradca metodyczny wychowania fizycznego i edukacji dla bezpieczeństwa
Od 01 września 2022r. obowiązuje zmiana podstawy programowej dla przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa. Stosowne rozporządzenia zmieniające podstawę programową kształcenia ogólnego w tym zakresie zostało podpisane przez Ministra Edukacji i Nauki 1 sierpnia 2022 r. i opublikowane w Dzienniku Ustaw RP:
https://dziennikustaw.gov.pl/DU/rok/2022/pozycja/1717
https://dziennikustaw.gov.pl/DU/rok/2022/pozycja/1705
Przedmiot edukacja dla bezpieczeństwa jest obowiązkowo realizowany w klasie VIII szkoły podstawowej oraz w klasie I szkół ponadpodstawowych (liceum ogólnokształcącym, technikum i branżowej szkole I stopnia) w wymiarze 1 godziny tygodniowo. Aktualne wyzwania i zagrożenia według ME i N wymagają uzupełniania celów kształcenia i treści nauczania o kwestie związane z obronnością państwa, przygotowaniem uczniów do radzenia sobie z zagrożeniami wywołanymi działaniami wojennymi (tzw. survival, w tym miejsca schronienia) oraz zasadami pierwszej pomocy w sytuacji wystąpienia zagrożenia z użyciem broni konwencjonalnej. Zmiany w podstawie programowej edukacji dla bezpieczeństwa zostały przygotowane z uwzględnieniem aktualnej liczby godzin zajęć tego przedmiotu oraz przy założeniu maksymalnego wykorzystania treści dotychczasowej podstawy programowej, np. w zakresie pierwszej pomocy czy reakcji na zagrożenia. Następnie zostały wskazane dodatkowe obszary działania w różnych sytuacjach zagrożenia, w tym kryzysowego i wojennego. Treści podstawy programowej zblokowane zostały w czterech obszarach: bezpieczeństwo państwa, działania w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń (szkoła podstawowa) lub w szkole ponadpodstawowej przygotowanie do działań ratowniczych w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń. Na obu poziomach kolejnym wspólnym obszarem są „podstawy pierwszej pomocy”. W szkole ponadpodstawowej pojawia się nowy dział „edukacja obronna” a w przypadku szkoły podstawowej „kształtowanie postaw obronnych”. Z zapisu podstawy programowej wykreślony został obszar – „edukacja zdrowotna”. Ministerstwo argumentuje „…. treści z tego zakresu są również szeroko uwzględnione w podstawie programowej innych przedmiotów takich, jak wychowanie fizyczne, biologia czy wychowanie do życia w rodzinie, a także są ujęte w programach wychowawczo-profilaktycznych szkół". W przypadku szkoły podstawowej w edukacji obronnej szczegółowe wymagania dotyczą: terenoznawstwa, cyberbezpieczeństwa w wymiarze wojskowym, przygotowania do szkolenia strzeleckiego. W szkołach ponadpodstawowych edukacja obronna dotyczy zakresu: reagowania w sytuacji zagrożenia działaniami wojennymi, cyberbezpieczeństwa w wymiarze wojskowym, szkolenia strzeleckiego. Jeżeli chodzi o szkolenie strzeleckie:
Szkoła podstawowa
3. Przygotowanie do szkolenia strzeleckiego. Uczeń:
1) zna zasady bezpiecznego i efektywnego posługiwania się bronią strzelecką;
2) zna podstawowe części składowe broni strzeleckiej;
3) potrafi przyjmować postawy strzeleckie;
4)potrafi prawidłowo zgrywać przyrządy celownicze, regulować oddech w czasie składania się do strzału oraz ściągać język spustowy.
Warunki i sposób realizacji:
Na zajęciach związanych z celem „Kształtowanie postaw obronnych” należy zwrócić szczególną uwagę na umiejętne określanie kierunków za pomocą dostępnych narzędzi takich jak kompas, busola czy GPS. Zajęcia te powinny odbywać się w terenie. Podczas używania plansz oraz różnego rodzaju replik broni lub broni ćwiczebnej uczeń powinien poznać postawy strzeleckie, a także sposób umiejętnego i bezpiecznego obchodzenia się z bronią.
Szkoła ponadpodstawowa
3. Szkolenie strzeleckie. Uczeń:
1) zna zasady składania i rozkładania broni;
2) potrafi wykonać strzelanie z wykorzystaniem: broni kulowej, pneumatycznej, replik broni strzeleckiej (ASG), strzelnic wirtualnych albo laserowych.
Warunki i sposób realizacji Osiągnięcie przez uczniów umiejętności składania i rozkładania broni, jak również prowadzenie zajęć ze strzelectwa powinno być realizowane przy użyciu różnego rodzaju broni. Wymaga to współpracy z jednostkami wojskowymi lub organizacjami proobronnymi. Zajęcia mogą być realizowane przy użyciu środków własnych szkoły, jak również przez wykorzystanie strzelnic, strzelnic wirtualnych i laserowych znajdujących się w posiadaniu jednostek samorządu terytorialnego oraz innych podmiotów.
W zaleceniach Ministerstwo wskazuje, iż zakres treści związanych z dostępem do wymienionych w podstawie programowej rodzajów strzelnic służących praktycznym ćwiczeniom strzeleckim w szkołach ponadpodstawowych, może być realizowany przy użyciu środków własnych szkoły czy jednostki samorządu terytorialnego prowadzące szkoły , jak również poprzez wykorzystanie strzelnic, strzelnic wirtualnych i laserowych znajdujących się w posiadaniu innych podmiotów. Możliwa jest też ewentualna współpraca szkół w realizacji zajęć praktycznych z odpowiednimi strzelnicami np. kluby sportowe, jednostki policji, wojska. Zmiany dotyczące realizacji treści podstawy programowej zaczną obowiązują już od września 2022, ale w przypadku zajęć ze strzelectwa przewidziany został trwający dwa najbliższe lata szkolne okres przejściowy. Oznacza to, że zmieniona podstawa programowa edukacji dla bezpieczeństwa w zakresie umiejętności strzeleckich z wykorzystaniem broni kulowej, pneumatycznej, replik broni strzeleckiej (ASG), strzelnic wirtualnych albo laserowych będzie realizowana począwszy od roku szkolnego 2024/2025. W przypadku szkół, które na terenie danego powiatu: mają dostęp do broni kulowej, pneumatycznej, replik broni strzeleckiej (ASG), strzelnic wirtualnych albo laserowych – wymóg ten jest realizowany od roku szkolnego 2022/2023; nie mają dostępu do broni kulowej, pneumatycznej, replik broni strzeleckiej (ASG), strzelnic wirtualnych albo laserowych – wymóg ten jest realizowany w roku szkolnym 2022/2023 i 2023/2024 w miarę istniejących możliwości.
Szeroki wybór bezpłatnych materiałów do edukacji dla bezpieczeństwa dostępny jest na prowadzonej przez Ministra Edukacji i Nauki Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej (www.zpe.gov.pl), a według zapewnień MEiN w najbliższym czasie ma być uzupełniony o treści dotyczące zagadnień z zakresu edukacji obronnej. Należy podkreślić, iż w związku ze zmianami w podstawie programowej nie uległy zmianie wymagania kwalifikacyjne wobec nauczycieli edukacji dla bezpieczeństwa. Niezmienny pozostaje wymóg, iż państwowe kwalifikacje w zakresie nauczania pierwszej pomocy, muszą posiadać wszyscy nauczyciele, którzy uczą pierwszej pomocy w szkołach i placówkach oświatowych. Te kwalifikacje muszą także posiadać nauczyciele uczący przedmiotu „Edukacja dla bezpieczeństwa” w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych i muszą być one co 5 lat odnawiane. Wymóg ten reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2009 r., w sprawie przygotowania nauczycieli do prowadzenia zajęć edukacyjnych w zakresie udzielania pierwszej pomocy (Dz. U. Nr 139 poz. 1132). Rozporządzenie to obowiązuje od 1 września 2009 roku i określa zasady organizacji szkoleń nadających kwalifikacje w zakresie pierwszej pomocy dla nauczycieli, którzy nie posiadają wykształcenia medycznego.
