IX 2020 Indywidualizacja w wychowaniu fizycznym - w praktyce

Małgorzata Kulik
Doradca metodyczny wychowania fizycznego

        Poprzez indywidualizację lekcji wychowania fizycznego rozumiemy proces, którego celem jest takie nauczanie, by uwzględniało rozwojowe potrzeby biologiczne – fizjologiczne, sprawnościowe i psychiczne każdego dziecka. Indywidualizację w  zajęciach realizujemy po przez: 

1. Podział ćwiczących na zastępy, grup ćwiczebnych o podobnym poziomie sprawności fizycznej lub motorycznej wg kryterium sprawnościowego (tzw. nauczanie wielopoziomowe). Podziału dokonujemy na podstawie wcześniejszej diagnozy lub obserwacji. Pozwala to np. wyznaczyć  trzy różne zadania trzem zastępom, ale identyczne dla każdego członka zastępu. Zadania zastępów zależą od szczebla nauczania i pomysłowości nauczyciela i uczniów. Zastęp może np. otrzymać zadanie takie jak wszyscy, albo jedno lub dwa wyłącznie własne. To tutaj możemy zastosować również odpowiednie metody nauczania czynności ruchowych, ćwiczeń np. : metoda syntetyczna dla sprawniejszych a metoda analityczną dla tych mniej sprawnych uczniów. Po przez podział na zastępy możemy różnicować tempo pracy, obciążenie i natężenie wysiłku. Możemy również dla poszczególnych zastępów stosować zadania o różnym stopniu trudności. Np.:  wszyscy wykonują to samo zadnie ale każdy na swój sposób, wspólne poprawianie błędów technicznych, stworzenie i rozwiązanie sytuacji problemowej, przydział i wykorzystywanie różnych ról w pracy zespołowej, każdy proponuje swój sposób rozwiązania, wykonania, objaśnienia. 
2. Indywidualizacja to również różnicowanie sposobów  asekuracji i wsparcia, co szczególne ma zastosowanie w gimnastyce. Po przez indywidualny instruktaż czy poprawianie błędów lub też pracę bezpośrednia z uczniem  jesteśmy w stanie zaspakajać indywidualne potrzeby rozwojowe dziecka.
3. Stosowanie w zajęciach wychowania fizycznego różnych przyborów, środków dydaktycznych umożliwia dostosowanie powtórzeń, tempa do indywidualnych możliwości ucznia. Wybór przyboru uzależniamy od wieku, poziomu sprawności. Przeznaczanie krótszego lub dłuższego czasu na opanowanie umiejętności do tempa pracy ucznia, w części lub całości lekcji.
4. Indywidualizacja to również wsparcie, wzmocnienie wyobrażenia danego ruchu, złożonego zadania ruchowego przez obraz, film, dodatkowy instruktaż. Doskonalenie uczenia się przez łączenie czynności ruchowej z wyobrażeniem o ruchu. 
5. Wpływ na indywidualizację wysiłku ma np. wysokość, ciężar  przyrządów, długość trasy, ilość przeszkód lub też wielkość obciążeń. 
6. Metodyka wychowania fizycznego wskazuje  obwód stacyjny, który daje możliwość regulowanie czasem przez samego nauczyciela wykonywanych zadań, ale ilość powtórzeń  w tym czasie ustala w zależności od swoich możliwości sam ćwiczący. Może mieć miejsce tutaj odwrotna sytuacja, gdzie priorytetem jest wykonie określonej ilości powtórzeń      w czasie dostosowanym do potrzeb ucznia. Realizując określony cel metodyczny założony w lekcji wychowania fizycznego można w tym momencie dokonać modyfikacji treści, zadań ruchowych  np. dodatkowe zadanie, cofnięcie się do ćwiczeń podstawowych, układ ruchów zamiast ćwiczenia pojedynczego, inne zadanie do wykonania.
7. Kolejny przykład indywidualizacji to praca  w grupach z ćwiczeniami dodatkowymi. Ćwiczenia dodatkowe mogą być różne stopniem trudności, ilości powtórzeń czy obciążeń. Można też pozostawić uczniom do wyboru w zależności od sprawności fizycznej, zainteresowań.
8. Przygotowanie uczniów do samokontroli i oceniania poziomu wykonywania ćwiczeń na zajęciach wychowania fizycznego.
9. Indywidualizacji sprzyja również diagnozowanie sprawności fizycznej, którą uczeń wykonuje według własnych możliwości z jej interpretacją.
10.  Indywidualne doskonalenie umiejętności technicznych, które uczeń wykonuje samodzielnie w pozostawionym do dyspozycji fragmencie zajęć.
11.  Obniżenie progu wymagań w stosunku do   uczniów słabszych oraz zwiększenie progu wymagań w stosunku do uczniów zdolnych.
12.  Praca w grupach, parach gdzie uczeń zdolny, sprawniejszy np. współpracuje, demonstruje, asekuruje i pomaga uczniom słabszym.
13.  Nauczyciel realizując indywidualizację w zajęciach wychowania fizycznego ma możliwość zamiany, dostosowania  metod nauczania ucznia (np. łatwiej przyswajalna)                   ze względów morfologicznych, psychicznych , psychomotorycznych, itp.
14. Indywidualizacja to wychodzenie na przeciw zainteresowaniom i szczególnym predyspozycjom ucznia. Nauczyciele wychowania fizycznego mają ta możliwość gdzie umiejętności techniczno-taktyczne poszczególnych dyscyplin mogą uzupełniać np. wiedzą z zakresu dyscyplin sportowych, tematyki olimpijskiej, historii sportu.  Zaspokojeniem indywidualnych możliwości jest możliwe po przez udział np. w konkursach plastycznych, fotograficznych.

       W zajęcia wychowania fizycznego największe trudności w planowaniu i organizacji wynikają z łączenia w jednej klasie dzieci o różnym poziomie sprawności. Dzieci bardzo mocno różnicuje poziom rozwoju ontogenetycznego. Ogromny wpływ na zaangażowanie ucznia w proces nauczania ma samo zainteresowanie różnymi formami aktywności fizycznej, indywidualnymi potrzebami. Stąd konieczność przemyślenia organizacji lekcji i doboru zadań w taki sposób, aby z zajęć mogły korzystać zarówno dzieci o wysokiej sprawności jak i te mniej sprawne. Dobór zadań, w których nauczyciel uwzględnia indywidualne możliwości ucznia, powoduje sytuację, że wyznaczony cel jest przez ucznia osiągnięty i zachęca do dalszej pracy oraz osiągania dalszych postępów. Nie bez znaczenie pozostaje tutaj przygotowanie merytoryczne nauczyciela oraz jego inwencja w moderowanie procesem indywidualizacji.