Danuta Lech - doradca metodyczny plastyki i edukacji plastycznej
Główne cele kształcenia wynikające z podstawy programowej przedmiotu plastyka i edukacja plastyczna - ekspresja, recepcja i percepcja dzieł sztuki pomagają rozbudzać wrażliwość na piękno otaczającego świata, rozwijają wyobraźnię twórczą i kreatywne myślenie, zachęcają do wypowiedzi artystycznej.
W efekcie są przydatne w każdej dziedzinie życia kształcąc świadomość, że sztuka jest ważnym obszarem działalności człowieka i przygotowuje go do świadomego korzystania z dorobku kultury. Kontakt z dziełami sztuki powinien towarzyszyć uczniom na każdym etapie edukacyjnym. Poprzez informacje zawarte w wypowiedziach plastycznych uczniowie kształcą poczucie związku z kulturą własnego regionu, ale też poznają dorobek artystyczny innych środowisk kulturowych. Przygotowują się do uczestnictwa w kulturze poprzez kontakt z dziełami przede wszystkim w muzeach i galeriach oraz zawartymi w albumach i opracowaniach jak i wirtualnych galeriach sztuki. Tadeusz Marciniak twierdził, że dzieło sztuki jest nie tylko "miejscem spotkania", ale okazją do dialogu. Zakładając, iż dzieło plastyczne jest wypowiedzią artysty, odbiorca dzieła sztuki ma możliwość porozumienia się z jego autorem przy pomocy percepcji. I tak na przykład dzieło sztuki ma nadane przez autora wartości i znaczenia, zaś odbiorca dzieła sztuki dokonuje interpretacji tej wypowiedzi. Często dookreśla dzieło, wypełnia indywidualnymi wyobrażeniami i skojarzeniami.
Badania przeprowadzone z dziećmi przedszkolnymi i dziećmi w młodszym wieku szkolnym ukazują, że dzieła kolorowe są dla nich bardziej atrakcyjne niż monochromatyczne. Wyraźną przewagę w wyborze barw mają barwy o pełnym nasyceniu. Dzieci najczęściej wybierają barwę żółtą, oranż, fiolet, cynober, zieleń, karmin. Barwy ciepłe są dziecku bliższe. Jeżeli mają do wyboru barwy złamane bielą i złamane czernią, znaczna większość wybiera barwy jasne, świetliste, radosne. Należy również zaznaczyć, że dzieci silnie reagują na kontrasty i nasycenie jasności barw. Wypowiedzi dzieci są zróżnicowane, bogate, przesycone przeżyciami. Dzieci potrafią dostrzec bogactwo elementów, określić ich wielkość, wzajemne zależności oraz wyrazić własną ocenę.
Warto wspomnieć o zasadach doboru dzieł malarskich i organizacją kontaktu ze sztuką, który powinien być organizowany już w przedszkolu. Propozycją mogłoby być organizowanie mini galerii, wystaw w przedszkolach. Wystaw oryginałów lub dobrej jakości reprodukcji dzieł sztuki, zawieszonych nisko na wysokości wzroku dziecka. Dokonując wyboru obrazów należy uwzględnić to, iż dzieci mają swoje ulubione tematy: zwierzęta, świat dziecięcych zabaw, środki lokomocji, postacie ludzkie. Ogromne możliwości dają nam obecnie wirtualne galerie sztuki, ale czy można zastąpić rzeczywisty kontakt z dziełem sztuki na wystawie, czy w galerii?
Poznane dzieła sztuki wywierają wpływ na wyobraźnię odbiorcy, co następnie może być inspiracją do pracy twórczej młodego artysty. Pedagodzy zajmujący się edukacją plastyczną zaobserwowali trzy różne skutki percepcji dzieł sztuki:
- wpływ budzący lęk i wytwarzający swoistą barierę psychiczną w przypadku, gdy kontakt z wybitnym dziełem sztuki został zorganizowany w sposób nieodpowiedni;
- wpływ pobudzający do własnej aktywności twórczej, jednak mający charakter odtwórczy, naśladowczy;
- wpływ pobudzający do własnej oryginalnej aktywności twórczej, dzięki której stajemy się uczestnikami kultury.
Nauczyciel plastyki powinien tak pokierować procesem rozwoju twórczości swoich uczniów, aby percepcja dzieł sztuki była właśnie inspiracją do własnej oryginalnej aktywności twórczej, która będzie miała następnie wpływ na estetykę życia codziennego młodego człowieka.
Podsumowując należy podkreślić, że dzieci i młodzież w trakcie obcowania z dziełami sztuki doświadczają nowego wymiaru poznawania rzeczywistości, poprzez uwrażliwienie na artystyczne, wartościowe wytwory rąk ludzkich. Dzięki umiejętności "czytania" dzieł sztuki poznają historię kultury i dziedzictwa narodowego.
Literatura:
1. Podstawa programowa kształcenia ogólnego z plastyki i edukacji plastycznej.
2. Czuj M.: Malarstwo i rzeźba - zajęcia artystyczne. Grupa Edukacyjna MAC, Kielce 2011.
3. Karpińska - Zajac Z.: Kształcenie dzieci do percepcji dzieła sztuki najnowszej. Plastyka w szkole, 1/88.
4. Marciniak T.: Percepcja dzieł plastycznych przez dzieci. Sztuka dla najmłodszych. Teoria - Recepcja - Oddziaływanie. Praca zbiorowa pod redakcją Marii Tyszkowej. PWN, Warszawa 1977.
5. Wasiluk K.: Wpływ percepcji dzieł sztuki na wyobraźnię twórczą młodzieży w dziedzinie plastyki. KSPiP, Kielce 1991.
