V 2023 Muzyczne podsumowanie roku – G R A M Y K O L O R A M I
Agnieszka Wilczyńska, doradca metodyczny edukacji muzycznej i muzyki
Chciałam zaproponować Państwu mój sposób na muzyczne podsumowanie roku. Może być on wykorzystany z powodzeniem w klasach 4 - 7 jako forma aktywności podczas lekcji muzyki.
Inny sposób wykorzystania to zajęcia otwarte dla rodziców jako forma pokazu na zakończenie roku w klasach: IV – VII, I – III czy też w starszych grupach przedszkolnych.
Nazwałam tę aktywność „gramy kolorami” ze względu na użycie podczas zajęć kolorowych instrumentów melodycznych: bum bum rurek, dzwonków naciskanych, dzwonków na tubach i dzwonków chromatycznych. W tej aktywności kolorowe są materiały muzyczne z których korzystamy: zapisy utworów czy aplikacje internetowe. Niezbędny do zrealizowania zadania będzie ekran czy tablica multimedialna.
Zaprezentuję moje pomysły z podziałem na grupy wiekowe, przy czym należy pamiętać, że nie wiek jest tutaj kluczowy lecz poziom umiejętności naszych wychowanków. Ja w swojej pracy „gram kolorami” już z trzyletnimi dziećmi, chociaż wiele z nich ma jeszcze problem z ich rozróżnianiem. Na taką trudność możemy jednak napotkać również wśród dzieci na pierwszym etapie edukacji szkolnej. Powodzenie przedsięwzięcia zależy również od umiejętności koordynacji wzrokowo – ruchowej, którą ja ćwiczę już z dziećmi przedszkolnymi. I tu również dzieci starsze (np. z klasy IV) mogą mieć z tym problemy. Proszę jednak pamiętać, że najważniejsze jest tutaj działanie, proces i aktywność a mniej ważny jest idealny efekt końcowy.
GRAMY KOLORAMI – etap przedszkolny
I wariant zajęć
Tutaj zaproponuję stopniowanie trudności, polegające na zastosowaniu najłatwiejszych w grze instrumentów: dzwonków naciskanych. Kolejnym etapem: będą bum bum rurki i bum bum rurki w połączeniu z dzwonkami naciskanymi. W zerówce można próbować gry na dzwonkach chromatycznych, które są dostępne w wersji z kolorowymi płytkami. Możemy również samodzielnie wykonać „naklejki” na płytki, które niezwykle ułatwią pracę na tym instrumencie. (w załącznikach do artykułu są dostępne zdjęcia a także materiały do wydruku).
Rozpoczynamy zajęcia od ułożenia na podłodze dzwonków naciskanych lub dzwonków naciskanych z rączką według kolorów: od czerwonego C1 dolnego do czerwonego C2 górnego. W zależności od ilości uczestników układamy po 2-3 instrumenty tej samej wysokości. Gramy siedząc na dywanie, rodzic i dziecko wybiera ten sam kolor – ten sam dźwięk. Nawet kiedy pracujemy z małymi dziećmi – mamy pomoc w postaci rodzica, który dodatkowo motywuje dziecko i daje sygnał do gry.
Zawsze zaczynam zajęcia od „rozgrzewki” i tu bardzo pomocny jest materiał dostępny na You Tubie, dzięki któremu nauczyciel nie musi sam grać czy wystukiwać rytm:
https://youtu.be/sHlyCKE_yRM 2 Minute Boomwhacker Warm-Up | Ascending
Tutaj mamy gamę, która idzie kolorami w górę. Zadaniem dziecka i rodzica jest zagrać w odpowiednim momencie swój dźwięk. Rodzic i dziecko mają zgrać się razem a także dopasować do słyszanego rytmu i widzianego obrazu.
https://youtu.be/Tz0-UxYmT3A 2 Minute Boomwhacker Warm-Up | Descending
Tutaj gama wędruje od najwyższego do najniższego dźwięku. Zadanie uczestników jest identyczne, jednak przed przystąpieniem do niego wydaję polecenie: zmiana koloru. Tak więc uczestnicy grają inny dźwięk i na inny obraz kolorystyczny muszą reagować. W młodszej grupie można jedną i drugą wersję gamy zagrać wielokrotnie, za każdym razem zmieniając grany dźwięk.
Proponuję, żeby ze względów organizacyjnych układać dźwięki od lewej strony do prawej ( od najniższego do najwyższego), tak żeby układ instrumentów zgadzał się z widzianym na ekranie obrazem. Podczas zmiany koloru instrumentu proponuję zostawiać na podłodze instrument w tym samym miejscu i przechodzić tam gdzie jest inny kolor. Taka zamiana miejsc jest elementem ruchowym zabawy z dziećmi, który jest też aktywizujący.
Po „rozgrzewce” proponujemy uczestnikom naszych zajęć zagranie popularnej piosenki. Poniżej link do bardzo łatwej wersji dla dzieci przedszkolnych:
https://youtu.be/xcmDTPvbMrU Old MacDonald had a Farm SUPER EASY - BOOMWHACKERS & BELLS Play Along
W załączniku linki – rurki znajdą Państwo inne propozycje utworów wraz z krótkim opisem wykonania.
II wariant zajęć
Może to być wersja dla starszych dzieci lub kolejny etap lekcji otwartej, w którym zmieniamy instrument na bum bum rurki. Tym sposobem utrudniamy i urozmaicamy zadanie. Pamiętajmy, że gra na dwóch bum bum rurkach wymaga większej koordynacji ruchowej, zwłaszcza na tych dłuższych rurkach ( niższych dźwiękach). Proponuję grać rurka o rurkę (to lepiej brzmi) a nie rurka o podłogę. Ewentualnie do gry można użyć pałeczek gumowych (dobrze brzmią) lub drewnianych (gorzej brzmią, lecz możemy wykorzystać pałeczki od bębenków). Nie polecam grania rurką o rękę czy udo. Kiedy gramy na dwóch rurkach lub na jednej rurce pałeczką – nasze zadanie ćwiczy koordynację obu rąk a nie jednej. Proponuję te większe rurki chwytać w połowie długości – wtedy łatwiej jest zagrać.
Do gry korzystamy z podanych wyżej linków do rozgrzewki. Kiedy jest to kolejny etap zajęć możemy użyć innego linku, w którym wybrane dźwięki grają równocześnie:
https://youtu.be/m7OURv8z33Q Chord Warm-Up | 2 Minute Boomwhacker Warm-Up
Na tym etapie gry współgrają nie tylko rodzic i dziecko (ten sam dźwięk) lecz również inne osoby i dźwięki. Kształtujemy tutaj również słyszenie harmoniczne.
https://youtu.be/ij6PuoB5MLQ Boomwhacker Warm-Up | Thirds Ascending
To link do wykorzystania w analogiczny sposób. Tutaj współbrzmią trzy dźwięki i współpracuje ze sobą więcej osób.
Proszę pamiętać o możliwości zwolnienia tempa w ustawieniach, jeżeli okaże się, że grupa nie nadąża z prawidłowym wykonaniem rytmu. Kolejną rzeczą jest wspominana już zamiana dźwięków i miejsca podczas kolejnego powtórzenia ćwiczenia.
Inną propozycją do gry jest zagranie akompaniamentu do piosenki, która bardzo podoba się dzieciom, a także wprowadza dobry nastrój podczas zajęć:
https://youtu.be/w2RT4yXgGbA Hakuna Matata from Lion King | Steady Beat Boomwhackers
Ponieważ jest to akompaniament, nie gramy melodii głównej piosenki lecz rytmicznie powtarzające się sekwencje współbrzmień. W grafice pojawi nam się ciągły, kolorowy pasek, który oznacza ciągłe granie. Uzyskujemy ten efekt uderzając bardzo szybko w rurki (lub o podłogę), tak długo jak na ekranie widoczny jest dany kolor dźwięku. Można ten efekt przećwiczyć przed rozpoczęciem grania. Z moimi wychowankami nie robię tego, ponieważ już spotkali się z takim sposobem gry podczas regularnych zajęć, które z nimi prowadzę.
III wariant zajęć
Z pięcio i sześciolatkami ćwiczę koordynację ruchową obu rąk grając równocześnie na dwóch różnych instrumentach: bum bum rurkach i dzwonkach naciskanych. Podczas zajęć otwartych dla rodziców proponuję również pokazać ten sposób gry. Na etapie rozgrzewki można polecić uczestnikom żeby wzięli w tym samym kolorze: rodzic – bum bum rurki a dziecko – dzwonki naciskane. W trakcie rozgrzewki rodzic zamienia się z dzieckiem. Przy kolejnej zamianie, np. kiedy zmieniamy kolor, oboje: rodzic i dziecko, grają jedną ręką na bum bum rurce (o podłogę) a druga na dzwonku naciskanym (uderzając lekko ręką). Zwykle podaję tez polecenia zamiany ręki. Najczęściej osoby praworęczne grają prawą ręką na bum bum rurce (bo to jest dla nich trudniejsze) a lewą na dzwonku naciskanym. Z premedytacja proponuję zamianę rąk, co jest często wyzwaniem nie tylko dla dzieci ale również rodziców, ale też okazją do pokonania trudności i uzyskania sukcesu.
Jako następny element zajęć otwartych proponuję zagranie melodii piosenki, w załączniku znajdą Państwo różne propozycje. Często wybieram melodię znaną dzieciom z bajki:
https://youtu.be/1osHmkrCoG4 How Far I'll Go - Boomwhackers (without rhythm notation)
W tej piosence nie występują wszystkie dźwięki z gamy: nie gra E i B (czyli dźwięk H). Występują również dźwięki: Db i Bb, są to dźwięki obniżone (czarne płytki na dzwonkach chromatycznych). Żeby je zagrać trzeba mieć rurki z dodatkowego zestawu. Proszę się tym jednak nie przejmować, ponieważ można te dźwięki pominąć i w ogóle ich nie grać (pojawiają się tylko trzykrotnie). Tutaj gramy pojedyncze dźwięki melodii i nie ma sytuacji w której gra kilka dźwięków na raz. W którym momencie ma być zagrany dźwięk pokazują skaczące postaci z bajki, co bardzo podoba się dzieciom.
GRAMY KOLORAMI – etap szkolny klasy I – III
W zależności jakimi instrumentami dysponujemy a także znając umiejętności naszych uczniów, możemy z powodzeniem wykorzystać zaproponowane powyżej możliwości i sposoby gry dla młodszych dzieci. Można jednak wybrać inny zestaw piosenek, dopasowany do preferencji naszych uczniów. Jeżeli z uczniami gramy na dzwonkach chromatycznych, podane powyżej linki doskonale nadają się do pracy z tym instrumentem. Dużym ułatwieniem dla dzieci są kolorowe dzwonki chromatyczne, dostępne w sprzedaży, które jednak są droższe. Przy pomocy umieszczonych w załączniku „naklejek” możemy oznaczyć kolorami płytki dzwonków (używając kolorowych liter lub buziek – to dla młodszych dzieci). Dla urozmaicenia zajęć lekcyjnych czy też naszej lekcji otwartej dla rodziców, stosuję równoczesne granie w parach na dzwonkach i bum bum rurkach. Trudniejsze zadanie ma oczywiście uczeń grający na dzwonkach, jednak jest to krótki czas, ponieważ zawsze następuje zamiana w parze. Dzięki temu dzieci nie traktują tego jako męczące ćwiczenia ale jak zabawę. Podczas zajęć otwartych rodzic ma możliwość spróbować gry zarówno na rurkach (na których z pewnością nie grał w szkole) jak i na dzwonkach. Tutaj dziecko dostaje rolę eksperta, który pokazuje rodzicowi jak prawidłowo wydobyć dźwięk (odrywając pałeczkę od płytki – „piłeczki”). Można pracować bez podkładu muzycznego. Zwłaszcza na początku zajęć można dać chwilę na dowolną, swobodną grę. Kiedy zamieniamy dźwięki, to dziecko wybiera kolor rurki a rodzic gra na dzwonkach ten dźwięk jaki wskazują rurki, czyli np. G. Grając z użyciem podanych wcześniej linków, dziecko i rodzic współpracują ze sobą (muszą zagrać równocześnie ten sam dźwięk) ale też z całą grupą, ponieważ muszą dopasować się do całości. Pamiętajmy o zamianach instrumentu w parach i zamianach dźwięku. Ważne też jest używanie obu rąk do gry: można grać raz prawą a raz lewą ręką lub wykonywać dźwięki naprzemiennie zmieniając ręce. Podczas jednej z lekcji otwartych, które w szkole odbywają się w ławkach a nie na dywanie, zamiast chodzenia i przynoszenia do ławki innego koloru rurek – zastosowałam inne rozwiązanie. Na każdej ławce leżała para rurek w innym kolorze oraz dzwonki chromatyczne i dwie pałeczki. Kiedy było polecenie „zmiana” – to rodzic i dziecko przechodzili do innej ławki. Podczas innej lekcji pomieszałam na ławkach aż cztery rodzaje instrumentów, ponieważ dodałam dzwonki naciskane i na tubach, wtedy zamiana miejsc w ławkach była też sprawniejsza ze względów organizacyjnych, niż przenoszenie instrumentów.
Po rozgrzewce, która ma na celu nie tylko zapoznanie (lub przypomnieniem) z instrumentami i zasadami gry, lecz jest też zadaniem samym w sobie, przechodzimy do grania piosenek. Zaproponuje tutaj:
https://youtu.be/YpFegKX64NY Panie Janie – Boomwhackers – kanon
https://youtu.be/wMsb_Z5-Lo4 Tetris 1 – Boomwhackers z rytmem (łatwiejsze)
Ta piosenka ma trzy poziomy gry, w których przyśpieszane jest tempo, co wywołuje ogromną radość wśród dzieci.
https://youtu.be/Ka6gdovBT9E Count On Me by Bruno Mars | Steady Beat Boomwhackers
To piosenka o spokojnej, przyjemnej melodii, w której nie gramy dźwięków piosenki lecz rytmiczny akompaniament.
Podczas lekcji otwartej dla rodziców lub lekcji podsumowującej dla uczniów wyświetlam na ekranie kolorowy, literowy zapis melodii, którą grałam w ciągu roku na poprzednich zajęciach. W załączniku umieszczam dla Państwa „Sto lat”, „Trzy kurki” i „Panie Janie”. W trakcie zajęć dzieci grają w całości melodię lub z podziałem na części, podczas gdy ja im akompaniuję na pianinie. Mogą też zagrać w swoim tempie indywidualnie (np. dla swojego rodzica).
Jako zakończenie zajęć daję też możliwość gry indywidualnej na różnych instrumentach: dzwonkach naciskanych, na tubach, chromatycznych, pianinie i keyboardzie. Dzieci biorą ode mnie kolorowe wydruki literowego zapisu, grają dla rodziców. Mogą nawet „nauczyć” grać swojego rodzica. Podczas lekcji z uczniami również wprowadzam taki element, gdzie uczniowie pracują np. w parach, wzajemnie sobie pomagają i uczą siebie nawzajem.
GRAMY KOLORAMI – etap szkolny klasy IV – VII
W starszych klasach możemy również wykorzystać granie kolorami na dwa sposoby: lekcja otwarta dla rodziców lub lekcja podsumowująca dla uczniów. Taka aktywność bardzo podoba się moim uczniom i zawsze są zaangażowani. Jest to dla nich bardziej relaks niż praca, tymczasem tuż przed wystawieniem ocen może to być element podwyższający ich ocen roczną z przedmiotu.
Grając ze starszymi uczniami wykorzystuję proponowane powyżej sposoby gry i kombinacje instrumentów, mogę jednak dobrać inne piosenki. Nie zawsze starsi uczniowie radzą sobie lepiej z zadaniami niż młodsze dzieci. Z pewnością zaobserwują to Państwo również u swoich uczniów. Poniżej propozycja piosenki do grania zarówno melodii jak i akompaniamentu:
https://youtu.be/nVPDOvaVH1Q Rolling in the Deep - Boomwhackers
Tutaj możemy podzielić uczniów na dwie grupy: I – gra melodię, II – gra akompaniament (bass). Innym sposobem jest obserwowanie równocześnie obu linii melodycznych i granie swojego dźwięku zarówno w melodii jak i w akompaniamencie.
Chciałam również zaproponować jeszcze inny sposób gry, który udał mi się nawet z młodszymi uczniami. Podczas rozgrzewki uczniowie mają po dwie różne rurki. Drugi uczeń z pary dysponuje dwoma pałeczkami i na dzwonkach uderza w dwa dźwięki, te same które ma jego partner z ławki. Oczywiście uczniowie zamieniają się instrumentami oraz zmieniają zestawy dźwięków, analogicznie jak w proponowanych wcześniej zadaniach. Polecam uczniom wybierać dwie rurki różniące się zdecydowanie długością, czyli rurki oddalone od siebie o co najmniej jeden dźwięk, np. C i E, D i B (H), itd. Łatwiej jest zagrać dźwięki, które nie następują bezpośrednio po sobie w gamie. Natomiast kiedy gramy rozgrzewkę (w której są 2 – 3 dźwięki grane równocześnie), czy akompaniament np. do piosenki Brono Marsa (podawanej powyżej), to te dwa dźwięki idą ze sobą w parze podczas gry (ponieważ tworzą współbrzmienie z akordu). Daje to możliwość grania dwoma różnymi rurkami o siebie, a także kombinacje gry na pojedynczej rurce lub dwóch naraz. Analogicznie na dzwonkach wykonujemy dźwięki prawą, lewą ręką lub równocześnie. Podczas wykonywania tego zadania obserwowałam u uczniów duże zaangażowanie i skupienie. Było to też dla nich wyzwanie, okazja do pokonania trudności i osiągnięcia sukcesu.
Jeszcze jedna propozycja:
https://youtu.be/kvnxdHq6HEg The Lion Sleeps Tonight – Boomwhackers
Dźwięki: C1, F, G, A i C2 i dodatkowa rurka Bb.
Dźwięki akordów: F, A, C2 Bb D, F C, E, G
Akordy gra się wtedy, kiedy pojawiają się w animacji kwiatki. Rytm – 4 ćwierćnutowe uderzenia na każdy akord.
Uczniowie mogą wykonywać tylko linię melodyczną lub próbować grać też akompaniament. Wtedy dobrze mieć w zestawie rurek jedną z linii melodycznej, np. F i jedną rurkę, która gra tylko w akompaniamencie np. D i E. Najczęściej pod koniec zajęć wracam z uczniami do gry tylko na jednym instrumencie – bum bum rurkach i tylko na jednym dźwięku (dwie takie same rurki), tak żeby nie czuli się przeładowani trudnymi zadaniami.
Na koniec piosenka wprawiająca wszystkich w dobry nastrój, piosenka idealna na zakończenie zajęć:
https://youtu.be/v5rHA0LhIQY Don't Worry Be Happy | Boomwhackers!
Mam nadzieję, że spróbują Państwo moich propozycji z uczniami zarówno podczas lekcji jaki i zajęć otwartych dla rodziców. Taka forma pracy aktywizuje nie tylko uczniów, przesuwa rodziców z pozycji biernego obserwatora do roli aktywnego uczestnika. Dzięki niej mogą również docenić wkład pracy swoich dzieci w wykonane zadanie.
Agnieszka Wilczyńska
