Treści związane z doradztwem zawodowym są realizowane w placówkach edukacyjnych nie tylko przez doradcę zawodowego, ale również przez nauczycieli przedmiotów kształcenia ogólnego. i zawodowego. Informację o obowiązku realizacji doradztwa zawodowego przez nauczycieli kształcenia ogólnego odnajdziemy w Prawie Oświatowym (Ustawa z dnia 14 grudnia 2016r,), w Rozporządzeniu Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 12 lutego 2019r. - w sprawie doradztwa zawodowego oraz w Obwieszczeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 lipca 2020r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno - pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach edukacyjnych.
Realizację doradztwa zawodowego na lekcji biologii możemy podzielić na dwanaście modułów:
MODUŁ I Zmiana – stały element życia.
MODUŁ II Stres – wróg czy przyjaciel?
MODUŁ III Motywacja – co to jest i po co?
MODUŁ IV Czy współpraca się opłaca?
MODUŁ V Jaki jestem? Oto jest pytanie.
MODUŁ VI Zainteresowania – inspiracja do działania i sposób na relaks.
MODUŁ VII Rozwijam skrzydła… podsumowanie wiedzy o sobie.
MODUŁ VIII Świat zawodów. Co to takiego?
MODUŁ IX Decyzje – szanse czy ograniczenia?
MODUŁ X Zawody – co warto o nich wiedzieć?
MODUŁ XI Szkolnictwo średnie. Ścieżki kształcenia.
MODUŁ XII Cele i plany edukacyjno-zawodowe.
Pomiżej przedstawiam praktyczne wzkazówki jakie treści mogą znajdować się w powyższych modułach:
Doradztwo zawodowe – biologia
MODUŁ I Zmiana – stały element życia
→ Klasyfikacja, identyfikacja organizmów – to przykłady zagadnień, które nauczyciel biologii może potraktować jako kontekst rozmowy z uczniami na temat zmian, którym ulegały zwierzęta i jak się do nich przystosowały. Może wówczas porozmawiać o zmianach, które zachodzą w życiu nastolatków i o sposobach radzenia sobie z nimi.
→ Podejmując tematy związane ze zmianą, nauczyciel biologii może wykorzystać swoje lekcje do omówienia zmian, które zachodzą w organizmie człowieka pod wpływem substancji uzależniających: papierosów, alkoholu oraz narkotyków. Może stworzyć korzystną atmosferę do rozmowy na temat radzenia sobie np. z odmawianiem skorzystania z okazji popróbowania używek, pomocą osobom zagrożonym uzależnieniem itp.
MODUŁ II Stres – wróg czy przyjaciel?
→ Omawiając temat dotyczący skutków konkurencji wewnątrzgatunkowej i międzygatunkowej, nauczyciel może wspomnieć o stresie towarzyszącym sytuacjom, w których mamy do czynienia z konkurencyjnością.
→ Tematy związane z obroną np. przed silniejszym gatunkiem mogą posłużyć jako tło do poruszenia zagadnienia stresu.
MODUŁ III Motywacja – co to jest i po co?
→ Lekcje biologii mogą być okazją do rozmowy z młodzieżą na temat motywacji, jaką kierują się osoby wybierające zawody związane z długoletnimi obserwacjami zjawisk przyrody, nierzadko w ekstremalnych warunkach, jak oceanografowie lub ichtiolodzy, zoolodzy zajmujący się badaniem lub ochroną gatunków zagrożonych, zamieszkujących pustynie lub lasy tropikalne, itp.
MODUŁ IV Czy współpraca się opłaca?
→ Lekcje biologii mogą być okazją do rozwijania umiejętności współpracy między uczniami podczas wykonywania grupowych zadań biologicznych, np. wspólnego tworzenia zielnika; doświadczeń biologicznych realizowanych przy okazji omawiania takich działów jak „Budowa i funkcjonowanie komórki”, „Budowa i funkcjonowanie organizmu roślinnego”; w trakcie przygotowania projektu edukacyjnego dotyczącego np. ekologii, ochrony wybranego zagrożonego gatunku roślin lub zwierząt lub zdrowia człowieka.
→ Omawiając temat „Globalne i lokalne problemy środowiska”, uczniowie mogą w zespołach opracować jeden wybrany problem i zaproponować jego racjonalne rozwiązanie.
MODUŁ V Jaki jestem? Oto jest pytanie
→ Lekcje biologii poświęcone budowie i funkcjonowaniu organizmu roślinnego, budowie i funkcjonowaniu człowieka oraz genetyce sprzyjają omawianiu tematu cech jednostkowych, które są
specyficzne dla różnych ludzi. Nauczyciel może zaprosić uczniów do dyskusji na temat różnic jednostkowych, cech człowieka (fizycznych oraz osobowościowych) i ich znaczenia w codziennym życiu. To kolejna możliwość zdobycia przez uczniów i poszerzenia wiedzy na własny temat.
MODUŁ VI Zainteresowania – inspiracja do działania i sposób na relaks
Tematykę zainteresowań uczniów nauczyciele mają możliwość poruszyć na każdym przedmiocie edukacji szkolnej, nawiązując do realizowanego programu. Mogą to uczynić poprzez odpowiednio dobrane zajęcia i ćwiczenia pomagające określić zainteresowania lub uzdolnienia uczniów, a także mogą inspirować młodzież do poszukiwania własnej drogi. Propozycje pracy z uczniami szkoły nad rozwojem ich zainteresowań, szczególnie zawodowych.
Na tym etapie edukacji oraz rozwoju człowieka warto stwarzać młodzieży jak najwięcej możliwości eksploracji siebie i świata. To czas, w którym młodzi ludzie chętnie próbują nowych rzeczy, sprawdzają swoje możliwości, niejednokrotnie próbują przekraczać wyznaczone im granice, także edukacyjne. Poprzez różne inicjatywy, inspirująco i z pasją prowadzone lekcje, koła zainteresowań, wspieranie pozaszkolnych aktywności uczniów (uczęszczanie na lekcje gry na instrumentach, do klubu sportowego, na lek cje tańca, karate, rysunku itp.) oraz różnorodne wydarzenia szkolne i lokalne, w które angażują się uczniowie, nauczyciele mają okazję pomóc młodym ludziom zweryfikować ich dotychczasowe zainteresowania i preferencje oraz wesprzeć w sytuacji konieczności określenia ich na nowo.
MODUŁ VII Rozwijam skrzydła… podsumowanie wiedzy o sobie
→ Wykonując doświadczenia z biologii, przygotowując projekty edukacyjne z tego przedmiotu, można rozwijać zainteresowania uczniów.
→ Poruszając na lekcji temat dotyczący wysypiania się, można pokazać jego wpływ na procesy uczenia się, zapamiętywania.
MODUŁ VIII Świat zawodów. Co to takiego?
→ Omawiając zagadnienia związane z funkcjonowaniem organizmu człowieka, można wzbogacić zajęcia o wątek zawodoznawczy. Np. omawiając układ ruchowy człowieka można z uczniami porozmawiać, zaproponować im ciekawe ćwiczenie dotyczące zawodów, w które wpisane jest dbanie o ten układ (np. lekarz – ortopedia i traumatologia narządu ruchu; lekarz – rehabilitacja medyczna; fizjoterapeuta, technik ortopeda).
→ Poświęcając czas na zagadnienia związane z ochroną środowiska, można przygotować z uczniami listę zawodów, w których można profesjonalnie zająć się ochroną środowiska.
MODUŁ IX Decyzje – szanse czy ograniczenia?
→ Lekcje biologii mogą być okazją do rozmowy z młodzieżą na temat motywacji, jaką kierują się osoby wybierające zawody związane z długoletnimi obserwacjami zjawisk przyrody, nierzadko w ekstremalnych warunkach, jak oceanografowie lub ichtiolodzy, zoolodzy zajmujący się badaniem lub ochroną gatunków zagrożonych, zamieszkujących pustynie lub lasy tropikalne, itp.
MODUŁ X Zawody – co warto o nich wiedzieć?
→ Jeśli nauczyciel zaobserwuje u uczniów zainteresowanie biologią, jej określonymi działami, tematami, to może zaproponować tym uczniom poznawanie zawodów, w których istotne są interesujące uczniów treści.
→ W miarę swoich możliwości może zorganizować wycieczkę zawodoznawczą bądź spotkanie z przedstawicielami zawodów, które są powiązane z biologią.
MODUŁ XI Szkolnictwo średnie. Ścieżki kształcenia
→ Jeśli nauczyciel podczas lekcji przybliża uczniom zawody związane z biologią, to może zwrócić uwagę na ścieżki kształcenia prowadzące do każdego z omawianych zawodów.
→ Jeśli nauczyciel zdecyduje się zorganizować wycieczkę zawodoznawczą lub spotkanie z przedstawicielami zawodów związanych z biologią, to uzupełnieniem tych działań może być
przygotowanie informacji o szkołach, które posiadają w swoich ofertach prezentowane zawody.
MODUŁ XII Cele i plany edukacyjno-zawodowe
→ Lekcje biologii są okazją do zdobycia przez uczniów umiejętności planowania, przeprowadzania i dokumentowania obserwacji i prostych doświadczeń biologicznych. Uczeń uczy się określać warunki niezbędne do przeprowadzenia doświadczenia, przygotowuje stanowisko pracy, rozwija umiejętności przewidywania skutków swoich działań.
doradca metodyczny Maciej Wiktorowski
