XI Model biopsychospołeczny a medyczny - diagnoza funkcjonalna

Renata Pietras-Pacynko

Doradca metodyczny wychowania przedszkolnego

Porównanie modeli medycznego i biopsychospołecznego

Aspekt analizy

Model medyczny

Model biopsychospołeczny

Cel diagnozy

Identyfikacja deficytów, niezgodności z tzw. normą.

Identyfikacja trudności i barier w rozwijaniu potencjału podmiotu.

Diagnoza przeszkód w samorealizacji.

Zakres diagnozy

Dziecko/uczeń

Dziecko/uczeń i jego środowisko (rodzice/opiekunowie, nauczyciele, rówieśnicy w przedszkolu/szkole i poza nią).

Metody diagnozy

Ilościowe, operowanie pojęciami norm:

  • teoretycznej – wyznaczanie standardu w oparciu o jakąś koncepcję);
  • rozwojowej – opis prawidłowości rozwojowych i okresów krytycznych dla rozwoju poszczególnych funkcji i zachowań;
  • statystycznej – standard określany przez statystyczne miary zróżnicowania cech w populacji;
  • społecznej – opis wzorca zachowania utrwalonego w danej grupie społecznej jako pożądanego, powszechnie akceptowanego;

Ilościowo – jakościowe

 

Źródłem wnioskowania jest przede wszystkim obserwacja zmian w indywidualnym rozwoju dziecka.

 

Odniesienie wyników dziecka do poprzednich jego badań, a dopiero potem do normy.

Model edukacji

Specjalna, segregacja, wyłączanie

Włączanie

Cel interwencji terapeutycznej

Ograniczenie negatywnych skutków choroby/zaburzenia.

Pełny dobrostan psychofizyczny.

Cel edukacji

Adaptacja dziecka/ucznia do otoczenia poprzez przyjmowanie gotowych „sprawdzonych wzorców”.

 

Celem działań edukacyjnych (tj. kształcenia i wychowania) jest maksymalne zbliżenie dziecka/ucznia do powszechnie obowiązującego standardu.

Wsparcie dziecka/ucznia w kształtowaniu indywidualnych (tj. opartych na posiadanych zasobach) skutecznych strategii radzenia sobie z wyzwaniami życiowymi.

 

Placówki (przedszkole/szkoła) pobudza i wspomaga dążenie dziecka/ucznia do samorealizacji poprzez zwiększenie puli środków umożliwiających osiąganie pożądanych efektów w obszarze kształcenia i wychowania.

Używana klasyfikacja

ICD - 10

ICD - 10 i ICF (ujęcie kompleksowe)

 

Idea modelu biopsychospołecznego i związanej z nim diagnozy funkcjonalnej znalazła silne podstawy w tzw. psychologii pozytywnej, która odchodzi od poszukiwania patomechanizmów na rzecz formułowania koncepcji udanego życia.

W ramach psychologii pozytywnej powstało wiele teorii konceptualizujących mocne strony człowieka. Wśród nich szczególnie inspirująca dla praktyki psychopedagogicznej jest teoria inteligencji sprzyjającej powodzeniu życiowemu autorstwa Roberta Sternberga.

Według tej teorii o sukcesie podmiotu decyduje synergia pomiędzy trzema typami zdolności (inteligencji):

  • inteligencją analityczną – odpowiedzialną za przetwarzanie informacji i nabywanie wiedzy (grupa zdolności mierzonych testami inteligencji, uzupełniona o metakomponenty, tj. składniki umożliwiające analizę własnych procesów poznawczych);
  • inteligencją praktyczną – odnoszącą się do stopnia adaptacji podmiotu do otoczenia (według Sternberga człowiek może czuć się w pełni przystosowany do środowiska lub podejmować wysiłek zmieniania tego środowiska lub też w sytuacji braku pożądanych efektów decydować się na całkowitą zmianę otoczenia i adaptację do zupełnie nowych warunków);
  • inteligencją twórczą – ujmującą takie właściwości podmiotu, jak: oryginalność myślenia, otwartość na nowe problemy, tolerancja dla różnorodności, poczucie sprawczości.

Idea koncepcji Sternberga bliska jest modelowi biopsychospołecznemu, gdyż z jednej strony zakłada:

  • istotną rolę środowiska w kształtowaniu się dobrostanu podmiotu,

z drugiej zaś podkreśla:

  • znaczenie samodzielnych aktywności i inicjatyw człowieka, wspartych jego wewnętrznymi zasobami, w optymalnej adaptacji do otoczenia.

Ta synergia powinna być szczególnie wyartykułowana, gdyż wielu propagatorów modelu biopsychospołecznego całkowicie błędnie zakłada, że jedynym źródłem niepełnosprawności jest nieprzychylne środowisko, zupełnie zapominając o roli zasobów osobistych podmiotu.

Literatura: "Planowanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Diagnoza funkcjonalna. Działania postdiagnostyczne" T. Knopik ORE 2018