VI Projekt edukacyjny a program autorski

Renata Pietras-Pacynko i Małgorzata Pietruk

Doradcy metodyczni wychowania przedszkolnego

Projekt edukacyjny

Projekt to cykl zaplanowanych działań, który ma określone:

• Cele
• Sposoby realizacji
• Czas realizacji
• Terminy poszczególnych etapów
• Osoby odpowiedzialne za poszczególne etapy i za cały projekt
• Niezbędne materiały
• Sposób prezentacji
• Opis umiejętności oczekiwanych po ukończeniu projektu
• Sposób ewaluacji

Wyróżnia się dwa rodzaje projektu:

Etapy składowe projektu:

Projekt na etapie edukacji przedszkolnej zawiera w sobie następujące elementy składowe:

• tytuł / temat projektu
• cel (przedmiot samodzielnego zadania)
• adresat
• termin realizacji
• osoba nauczyciela koordynatora
• sposób realizacji
• harmonogram
• zasoby (osoby instytucje wspierające, sprzęt)
• sposób prezentacji
• sposób ewaluacji.

Organizacja przestrzeni do realizacji projektu

Przed przystąpieniem do realizacji projektu, warto zadbać o odpowiednią przestrzeń w sali zajęć. Istotne jest, by znalazło się w niej wyodrębnione miejsce przeznaczone na gromadzenie materiałów potrzebnych
w przedszkolu. 

Etapy konstruowania projektu

ETAP I – wybór zagadnienia, tematu

• Inicjatywa może wypłynąć od dzieci lub nauczyciela (tematy można czerpać z opowieści dzieci, z wycieczki, fascynacji dziecięcych).
• Gdy jest wybrany temat nauczyciel przygotowuje dla siebie siatkę pojęć z uwzględnieniem treści programowych.
• Gdy siatka pojęć jest wykonana nauczyciel projektuje dla siebie siatkę wstępną ewentualnych pytań dzieci.
• Kolejną czynnością nauczyciela jest wykonanie wspólnie z dziećmi siatki pojęć znanych dzieciom (zasobu wiedzy dziecka).
• Siatkę tą wykonujemy na dużym arkuszu papieru z symbolami rysunkowymi, aby dzieci wiedziały co jest napisane.

ETAP II – realizacja

• Rozpoczęcie pracy w tym etapie polega na nałożeniu obu siatek wstępnych nauczyciela i zasobu wiedzy dziecka. Pozwala to na wykluczenie w projekcie tematów, które dzieci znają dobrze , a większą uwagę poświęcić na zagadnienia mniej znane dzieciom.
• Następna czynność to przygotowanie zajęć w terenie. Dobrze jest wiedzieć czego oczekujemy po wycieczce.
• Każdą wycieczkę dzieci powinny zarejestrować, udokumentować w postaci szkiców, rysunków. W tym czasie przeprowadzamy też różnorodne zajęcia i zabawy z naszej inicjatywy oraz inicjatywy dzieci. Wszystkie materiały zbieramy jako dokumentację. Każde dziecko może mieć swoją teczkę, na zakończenie wszystkie prace zbieramy do jednej teczki.

Realizacja wszystkich etapów projektu może trwać od kilku dni do paru tygodni. Projekty mogą być bardziej lub mniej rozbudowane w zależności od doświadczenia naszego i wychowanków.

Rodzice podczas realizacji projektu mogą być pomocni w organizacji zajęć w terenie, zdobywaniu materiałów i informacji, okazów badawczych oraz w prezentacji końcowej. Niektórzy rodzice mogą być przydatni jako eksperci. Wymiana poglądów, informacji może być bardzo ciekawym doświadczeniem i wpłynąć na zacieśnienie kontaktów między nauczycielem, rodzicami i dziećmi.

ETAP III – zakończenie

Etap III to zakończenie projektu, które stanowi najczęściej występ dzieci, bądź prezentacja wytworów pracy, prezentacja multimedialna z kolejnych etapów projektu.

Sposoby prezentacji:
- odtworzenie nagrań
- makieta
- albumy
- kroniki
- broszury
- mini wykład itp.

Ważnym elementem realizowanego projektu jest jego ewaluacja, w której dzieci powinny odpowiedzieć na pytania:

• Czego nauczyliśmy się w trakcie realizacji projektu?
• Jakie mamy nowe umiejętności?
• Co sprawiło nam trudność?
• Co możemy zmienić, aby przy kolejnym projekcie było lepiej?

Zalety stosowania projektu:

społeczne:
- rozwiązywanie problemów;
- negocjacje;
- ustalanie strategii działania;
- przewidywanie życzeń i odczuć innych osób;
rozwój intelektualny:
- uczy się: myślenia krytycznego, stawiania hipotez, przewidywania i weryfikowania przewidywań, dociekliwości, wytrwałości w dążeniu do rozwiązywaniu problemu;
- pogłębianie wiedzy: swoboda inicjowania i rozwijania własnych zainteresowań poprzez samodzielny dobór działań;
rozwój samodzielności:
- sam określa swoje cele;
- sam kieruje swoją aktywnością;
- sam bierze odpowiedzialność za własną pracę;
- sam sobą kieruje;
- sam ocenia swoje osiągnięcia;
- sam dobiera działania;
- sam wybiera materiały do pracy;
inne zalety:
- różnorodność działań;
- udział wszystkich dzieci;
- samodzielność;
- wzrasta poczucie własne wartości (mam sukces);
- rozwijanie kreatywności;
- włączenie rodziców w realizację projektu: zbierają materiały, książki, występują w roli ekspertów, towarzyszą w wycieczkach, biorą udział w wydarzeniu kulminacyjnym itp.

Program autorski

Każdy program autorski powinien zawierać opis sposobu realizacji celów wychowania oraz treści nauczania ustalonych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego. 21 czerwca 2012 roku zostało uchylone rozporządzenie, które określało warunki dopuszczania do użytku w przedszkolu programów wychowania. Obecnie żaden przepis nie podaje jakie szczegółowe elementy powinien zawierać program autorski. Zatem układ własnego programu zależy od autorskiej koncepcji nauczyciela.

Nauczyciel, który podejmuje decyzję napisania własnego programu powinien odwołać się do przepisów zawartych w Ustawie o systemie oświaty (art. 3 pkt 13b), Ustawie Prawo oświatowe (art. 4 pkt 25 i 26), Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 14 lutego 2017 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego.

Fundamentem każdego programu jest podstawa programowa. Podstawa określa:

• cele kształcenia i treści nauczania, w tym umiejętności opisane w formie ogólnych i szczegółowych wymagań dotyczących wiedzy i umiejętności, które powinno posiadać dziecko po zakończeniu określonego etapu edukacyjnego,
• zadania wychowawczo-profilaktyczne,
• warunki i sposób realizacji tych podstaw programowych.

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego stanowi podstawowy dokument wyznaczający cel wychowania przedszkolnego i zadania przedszkola. Wskazuje ona jako nadrzędny cel wychowania przedszkolnego wspieranie całościowego rozwoju dziecka, określa zadania profilaktyczno-wychowawcze przedszkola oraz efekty realizacji zadań w postaci celów osiąganych przez dzieci na zakończenie wychowania przedszkolnego. Osiągnięcia dziecka na koniec wychowania przedszkolnego opisane są w 4 obszarach: fizycznym, emocjonalnym, społecznym i poznawczym. Każdy program wychowania przedszkolnego, w tym program własny nauczyciela, musi:

• obejmować podstawę programową wychowania przedszkolnego,
• stanowić opis sposobu realizacji celów wychowania oraz treści nauczania ustalonych w podstawie,
• być dostosowany do potrzeb i możliwości dzieci, dla których jest przeznaczony.

Może także obejmować treści nauczania wykraczające poza zakres treści nauczania ustalonych w podstawie.

Jedną z pierwszych czynności, którą musi podjąć nauczyciel - autor własnego programu, jest analiza podstawy programowej. Na jej podstawie określi, czego uczyć i czego wymagać od dzieci, ale także jakie rozwiązania metodyczne zastosować. Tworząc własny program nauczania, jego autor może zawrzeć w nim następujące elementy:

1. określić specyfikę programu (co jest jego wyznacznikiem, dla jakich dzieci został opracowany);
2. sformułować cele (muszą być zgodne z podstawą programową);
3. przedstawić wykaz treści nauczania z uwzględnieniem wszystkich treści wskazanych w podstawie programowej oraz treści dodatkowych, niewymienionych, ale z nią spójnych;
4. ustalić sposoby realizacji celów i treści kształcenia (powinna tu być informacja, jak osiągnąć cele wychowania, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości dzieci, jakie stosować metody pracy z dzieckiem, formy, techniki i środki dydaktyczne);
5. opisać założone osiągnięcia dzieci oraz sposoby diagnozowania ich rozwoju.

Wybrany przez nauczyciela program nauczania, w tym również własny program autorski, dopuszcza do użytku w przedszkolu dyrektor przedszkola, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej. Opinia powinna zawierać w szczególności ocenę zgodności programu z podstawą programową i dostosowania programu do potrzeb i możliwości dzieci, dla których jest przeznaczony. Dopuszczony do użytku w danym przedszkolu program własny nauczyciela stanowi wraz z innymi zestaw programów wychowania przedszkolnego.