Małgorzata Pietruk
doradca metodyczny wychowania przedszkolnego
malgorzatapietruk@cen.edu.pl
Świat przyrody oczami dziecka
S. Szuman twierdzi, iż "jednym z najważniejszych zadań wychowawczych jest związanie uczuciowe dziecka z przyrodą i człowiekiem, i z tym, co jest ważne i dobre na świecie".
Kontakty z przyrodą dostarczają dziecku wielu wartościowych przeżyć, wpływają na kształtowanie się u dzieci właściwego stosunku do wszystkiego co żywe. Dziecko powinny mieć okazję by obserwować roślin i zwierzęta, troskliwie się nimi opiekować, wówczas wytworzy się u nich uczuciowy stosunek do przyrody. Kontakt dziecka z przyrodą ma charakter poznawczy, a nade wszystko emocjonalny. Przyroda otaczająca dziecko odgrywa ogromną rolę w jego wszechstronnym rozwoju. Dziecko już od najmłodszych lat bardzo lubi przebywać w otoczeniu przyrody, lubi bawić się na świeżym powietrzu, na łące, w lesie, w parku. W świecie przyrody dziecko czuje się dobrze i bezpiecznie. Obcowanie dziecka z przyrodą sprzyja jego harmonijnemu rozwojowi, dostarcza wielu przeżyć, rozwija zainteresowanie światem roślin i zwierząt, dlatego też przyrodę można nazwać sprzymierzeńcem w wychowaniu dziecka. Środowisko przyrodnicze jest dla dziecka środowiskiem wychowawczym.
Nauczyciel powinien wykorzystać dociekliwość poznawczą dziecka i pomagać mu w kształtowaniu i poszerzaniu jego wiedzy na temat przyrody, rozwijać naturalną dziecięcą ciekawość świata w trwałe zainteresowania przyrodnicze.
Zadaniem nauczyciela jest projektowanie sytuacji edukacyjnych rozbudzających wewnętrzną motywację dziecka do aktywności przyrodniczej.
Zabawa
Zabawy o tematyce przyrodniczej u dzieci w wieku przedszkolnym możemy podzielić na charakterystyczne grupy: manipulacyjne, konstrukcyjne, tematyczne, dydaktyczne i ruchowe.
Zabawy manipulacyjne wynikają z potrzeby badawczej. Do zabaw tych zaliczymy te, w których dzieci wykorzystują dary natury. Mogą w ten sposób zaspokoić swoją ciekawość lub zbadać przydatność obiektów do zabaw konstrukcyjnych.
Zabawy konstrukcyjne to te, w których dziecko łączą materiał przyrodniczy z innymi tworzywami, np. wykonują kukiełki, kompozycje płaskie i przestrzenne.
Zabawy tematyczne najczęściej są związane z życiem zwierząt. W tym typie zabawy ważną rolę odgrywają rekwizyty, dlatego należy dziecku dostarczyć, bądź wspólnie wykonać, potrzebne maski, kukiełki i dekoracje potrzebne w zabawie.
Zabawy dydaktyczne polegają na wykonaniu określonego zadania. Do realizacji tego typu zabawy dziecko wykorzystują wiedzę zdobytą w czasie obserwacji obiektów i zjawisk przyrodniczych.
Zabawy ruchowe oraz rytmiczno-ruchowe pozwalają na utrwalenie wiadomości przyrodniczych. Dziecko może naśladować ruchy zwierząt, roślin, ich cechy charakterystyczne.
Kącik przyrody
Celem organizacji kącików przyrody jest zapewnienie kontaktu z obiektami i zjawiskami przyrody, propagowanie wiedzy przyrodniczej, podstawowych zasad bezpieczeństwa i zasad higieniczno-kulturalnych, umożliwienie kształcenia i weryfikowania pojęć przyrodniczych, stworzenie odpowiednich warunków dla kształcenia więzi uczuciowej do przyrody, kraju i czynnej postawy wobec jej ochrony, kształcenie wrażliwości i odczuć piękna przyrody, umożliwienie zdobywania określonych wiadomości przyrodniczych.
Spacery, wycieczki, rajdy
Spacery, wycieczki, rajdy dostarczają wiele sposobności do kształtowania u dziecka przywiązania do ziemi ojczystej, dbania o przyrodę i rozwijania zainteresowań nią. Dziecko podczas wypraw obserwuje przyrodę, słucha jej, dotyka jej. Wychowawca ma wiele okazji do połączenia miłej wycieczki z ważną wiedzą przyrodniczą, która przyswajana jest przez dziecko zadziwiająco łatwo. Istotnym elementem każdej wyprawy jest rozmowa, porównywanie i odnajdywanie różnic pomiędzy danymi roślinami czy zwierzętami. Oznacza to, jak ważne jest wielokrotne powtarzanie trasy spaceru, wycieczki czy rajdu oraz bardzo dokładne zaplanowanie. Dzieci mogą obserwować tę samą przyrodę w różnych porach roku i fazach rozwoju.
Obserwacja przyrodnicza
Dziecko obserwując przyrodę staje się jej częścią. Musi się w nią wtopić, aby dokładnie obejrzeć, nie wystraszyć obserwowanych obiektów. Do obserwacji stosujemy lupy, mikroskopy, aby z bliska jak w największym powiększeniu zobaczyć to co „gołym okiem” często jest niewidoczne.
Doświadczenia
Dziecko prowadząc doświadczenia rozbudza swoją ciekawość. W sposób doświadczalny poznaje prawa natury. Dzięki doświadczeniom rozwija myślenie przyczynowo – skutkowe, wyciąga wnioski.
„Ani najlepszy program, ani doskonałe metody, ani długie doświadczenie nie zapewni sukcesu – liczy się nauczyciel, który jest budowniczym i rzeźbiarzem duszy młodego pokolenia – jest to trud chyba najcięższy z trudów życia”.
Zygmunt Klemensiewicz
