Małgorzata Pietruk
doradca metodyczny wychowania przedszkolnego
malgorzatapietruk@cen.edu.pl
Gry i zabawy terenowe, czyli aktywne poznawanie przyrody
S. Szuman twierdzi, iż "jednym z najważniejszych zadań wychowawczych jest związanie uczuciowe dziecka z przyrodą i człowiekiem, i z tym, co jest ważne i dobre na świecie". Kontakty z przyrodą dostarczają dziecku wielu wartościowych przeżyć, wpływają na kształtowanie się u dzieci właściwego stosunku do wszystkiego co żywe. Dziecko powinny mieć okazję by obserwować rośliny i zwierzęta, troskliwie się nimi opiekować, wówczas wytworzy się u nich uczuciowy stosunek do przyrody. Kontakt dziecka z przyrodą ma charakter poznawczy, a nade wszystko emocjonalny. Przyroda otaczająca dziecko odgrywa ogromną rolę w jego wszechstronnym rozwoju. Dziecko już od najmłodszych lat bardzo lubi przebywać w otoczeniu przyrody, lubi bawić się na świeżym powietrzu, na łące, w lesie, w parku. W świecie przyrody dziecko czuje się dobrze i bezpiecznie. Dziecko poznaje przyrodę za pomoc zmysłów: smaku, węchu, wzroku, słuchu, dotyku. Obcowanie dziecka z przyrodą sprzyja jego harmonijnemu rozwojowi, dostarcza wielu przeżyć, rozwija zainteresowanie światem roślin i zwierząt, dlatego też przyrodę można nazwać sprzymierzeńcem w wychowaniu dziecka. Środowisko przyrodnicze jest dla dziecka środowiskiem wychowawczym. Spacery, wycieczki, rajdy dostarczają wiele sposobności do kształtowania u dziecka przywiązania do ziemi ojczystej, dbania o przyrodę i rozwijania zainteresowań nią. Dziecko podczas wypraw obserwuje przyrodę, słucha jej, dotyka jej. Wychowawca ma wiele okazji do połączenia miłej wycieczki z ważną wiedzą przyrodniczą, która przyswajana jest przez dziecko zadziwiająco łatwo. Istotnym elementem każdej wyprawy jest rozmowa, porównywanie i odnajdywanie różnic pomiędzy danymi roślinami czy zwierzętami. Oznacza to, jak ważne jest wielokrotne powtarzanie trasy spaceru, wycieczki czy rajdu oraz bardzo dokładne zaplanowanie. Dzieci mogą obserwować tę samą przyrodę w różnych porach roku i fazach rozwoju. Dzieci obserwując przyrodę stają się jej częścią. Muszą się w nią wtopić, aby dokładnie obejrzeć, nie wystraszyć obserwowanych obiektów. Do obserwacji stosujemy lupy, mikroskopy, aby z bliska jak w największym powiększeniu zobaczyć to co „gołym okiem” często jest niewidoczne.
Propozycje gier i zabaw terenowych.
Posłuchaj o czym mówi drzewo
Dzieci obejmują drzewo rękoma, przykładają ucho do pnia i przez chwilę wsłuchują się „co drzewo im mówi”. Następnie dzielą się informacjami usłyszanymi od drzewa z innymi dziećmi.
Zgadnij co to?
Jedno dziecko siada na pieńku i zamyka oczy (chętnym dzieciom można zawiązać oczy opaską), a inne dzieci po kolei przynoszą przedmioty (najlepiej elementy naturalne, ale nie tylko). Zadaniem przedszkolaka jest po dotyku rozwiązać zagadkę.
Co mam w dłoni?
Przygotuj tyle przedmiotów ilu jest uczestników. Przedmioty powinny być podzielone na tyle grup, na ile chcemy podzielić uczestników. Grupa ustawia się w kole, zamyka oczy i wyciąga ręce do tyłu. Każdemu włóż do ręki przedmiot (musi być mały!) i poproś, aby dzieci go dokładnie obmacały, ale nie oglądały. Później jedna osoba opisuje przedmiot, który ma w dłoni. Jeśli inni uznają, że mają w dłoni taki sam przedmiot wchodzą do środka koła (ukrywając przedmiot w dłoni!) tworząc małe koło. Pokazują sobie swoje skarby. Osoby trzymające ten sam przedmiot tworzą grupę. Osoby, które trzymają inny przedmiot wracają do dużego koła i zabawa się powtarza aż do momentu utworzenia wszystkich grup.
Tajemnicza droga
Trasę wiążąc linę pomiędzy kilkoma drzewami, na końcu trasy zawiąż supeł oznaczający jej koniec. Dzieci zawiązują oczy (bądź zamykają) i trzymając się liny idą
wyznaczoną trasą. Pamiętaj o właściwym odstępie między dziećmi, kolejne dziecko powinno pójść dopiero wtedy, kiedy dziecko poprzedzające jest w połowie trasy.
Zabawę dzieci powtarzają tyle razi, na ile mają ochotę.
Ścieżka bosych stóp
Ścieżkę tworzą same dzieci. Narysuj na ziemi patykiem pas szerokości około pół metra i długości 3-4 metrów, po czym dzielimy go na odcinki 40-50 cm. Wypełniamy poszczególne odcinki tym, co znajduje się w okolicy: pisakiem, trawą, ziemią, szyszkami, liśćmi, gałązkami drzew iglastych, żwirem, kamieniami, kasztanami itp. Dzieci stąpając gołymi stopami po zróżnicowanej powierzchni. Dzieci mogą stąpać po ścieżce również z zamkniętymi oczami odgadując po czym w danym momencie stąpają.
Leśne obrazki
Zadaniem dzieci jest ułożenie obrazka z szyszek, kamieni, patyków i innych dostępnych materiałów przyrodniczych. Forma może być grupowa, zbiorowa lub indywidualna. Następnie autorzy opowiadają o stworzonych dziełach.
Ramka kolorów
Praca w 2-3 osobowych grupkach lub indywidualna. Rozdaj dzieciom przygotowane wcześniej ramki. Ich zadaniem jest położyć ramkę na ziemi, trawie, mchu, pniu itp.
Następnie mają znaleźć w tym wycinku świata jak najwięcej kolorów i ich odcieni.
Mieszkańcy lasu
Zadaniem dzieci jest znalezienie mieszkańców lasów bądź ich śladów. Mogą być to kręgowce i bezkręgowce, a także gniazda ptaków, pajęczyny, odchody dzikiej zwierzyny, buchtowiska itp.). Zabawę najlepiej zorganizować podczas wędrówki.
Skarb
Zakopcie w ziemi, w liściach kilka szyszek, czy kamieni. Powiedz dzieciom ile skarbów ukryłeś. Zadaniem dzieci jest znalezienie tych skarbów z zawiązanymi oczami. Zabawę najlepiej prowadzić na zmianę po 2 – 3 osoby.
Mój kamyk (patyk, liść, kasztan)
Przygotuj zestaw kamieni tak, aby każda osoba miała swój kamyk. Kamienie powinny być na tyle różnorodne, by dało się je odróżnić. Dzieci siadają w kole, losują kamienie i oglądają je dokładnie przez kilkadziesiąt sekund. Zapamiętują twardość, kolor, zapach, kształt itp. Następnie kamienie wrzucamy do worka, mieszamy i dzieci je losują. Kamienie podajemy zgodnie z ruchem wskazówek zegara tak długo, aż każdy znajdzie swój. Dziecko, które znalazło swój kamień kładzie go przed sobą i dalej uczestniczy w podawaniu kamieni kolegów/koleżanek.
