Renata Pietras-Pacynko
Doradca metodyczny wychowania przedszkolnego
Psychofizjologiczną podstawę procesu czytania charakteryzuje: spostrzeganie wzrokowe, kojarzenie znaków graficznych z dźwiękiem oraz połączenie obrazu wzrokowo-słuchowego z jego znaczeniem.
Podczas nauki czytania dziecko dokonuje analizy i syntezy wyrazów. W pierwszym okresie rozpoznaje litery, łączy je w sylaby, a potem w proste wyrazy. Na początku dziecko zwykle literuje, aby po przeliterowaniu (analizie) wyrazu odczytać go jako całość. Potem najczęściej sylabizuje – rozpoznaje od razu po 2-3 litery i łączy je w sylaby. Przechodząc do czytania głośnego, dziecko odczytuje wyrazy całościowo.
Z powyższych rozważań wynika, że proces czytania wymaga od dziecka wielu skomplikowanych czynności. Dziecko musi rozpoznawać prawidłowo litery, należycie je różnicować, zapamiętać wzajemne położenie tych liter obok siebie w wyrazie – wszystko to warunkuje konieczność dobrej orientacji przestrzennej oraz percepcji wzrokowej. Oprócz tego proces czytania wymaga też prawidłowej percepcji słuchowej. Ucząc się czytać, dziecko musi usłyszeć i zapamiętać poszczególne słowa, uświadomić sobie, że można je rozłożyć na poszczególne dźwięki, którym odpowiadają litery. Litery te i odpowiadające im dźwięki (głoski) w pewnych układach tworzą słowa (wyrazy).
Aby dobrze przygotować dziecko do roli czytelnika, należy prowadzić działania edukacyjne, które obejmują:
- wzbogacanie wiadomości dziecka o otaczającym świecie
- rozwój słownictwa
- uczenie prawidłowej wymowy
- nabywanie umiejętności komunikatywnego wypowiadania się
- rozwijanie percepcji wzrokowej i wrażliwości słuchowej
- rozwijanie orientacji przestrzennej oraz sprawności manualnej i koncentracji uwagi
- kształtowanie umiejętności analizy i syntezy słuchowej, koordynacji słuchowo-ruchowej i słuchowo-wzrokowej oraz analizy i syntezy wzrokowej
- wzbudzanie zainteresowania książką oraz wyzwalanie motywacji dziecka do samodzielnego czytania
- prowokowanie do globalnego odpoznawania wyrazów oraz wstępne ćwiczenia kształtujące technikę czytania.
Pamiętajmy, że przyswajanie umiejętności czytania i pisania nie traktuje się jako cel sam w sobie, lecz jako środek do czegoś, dlatego uwzględnianie czynników emocjonalno-motywacyjnych jest niezbędne.
Dzieci w przedszkolu przygotowują się do nauki czytania i pisania podczas zabaw, zajęć, sytuacji edukacyjnych. Natomiast intensywnie uczą się tych umiejętności w pierwszym roku edukacji szkolnej. Dla każdego dziecka dobrze przygotowanego do szkoły w zakresie czytania i pisania nabywanie tych umiejętności nie będzie trudne.
Czytanie to rozpoznawanie, identyfikowanie a także sensowne łączenie liter drukowanych lub pisanych. Pisanie natomiast to kodowanie informacji za pomocą tych samych symboli.
Sposobów uczenia dzieci czytania i pisania jest wiele ale najczęściej stosowanym schematem jest :
- zwrócenie uwagi na znajdujący się w oglądanej przez dziecko książeczce napis
- dokonanie analizy zdania czyli wyodrębnienie wyrazu , w którym występuje nowa litera
- określenie, jaką głoskę słyszy na początku słowa , na końcu i w środku w słowa
- zidentyfikowanie nowej głoski i litery
- poznawanie kształtu nowej litery poprzez kojarzenie wyodrębnionej głoski i litery za pomocą której można ją oznaczyć
- pisanie palcem poznanej litery w powietrzu, na zaparowanej szybie, piasku, ołówkiem na papierze po zakropkowanym śladzie a następnie w linijkach zeszytu.
Dzieci czytają i piszą tak, jak mówią, dlatego niezwykle ważne jest poprawne i czyste wybrzmiewanie głosek. Przygotowując je do nauki czytania i pisania należy zadbać o to, aby :
- mówiły poprawnie pod względem artykulacyjnym
- swobodnie wypowiadały się w rozwiniętej i uporządkowanej formie
- miały dobrze rozwiniętą percepcję słuchową, w tym także słuch fonematyczny
- umiały dostrzec, jaki kształt ma poznawana litera i go zapamiętać
- potrafiły odwzorować litery, nie pomijając ani jednego szczegółu
- nie miały większych kłopotów z koordynowaniem czynności rąk pod kontrolą wzroku od strony lewej do prawej.
Oprócz tych wymienionych zagadnień są jeszcze inne odgrywające również ważną rolę. Do nich należy interesowanie się czytaniem i pisaniem a także rozumienie sensu kodowania i dekodowania. Chodzi tu o motywację i większą podatność do nauki czytania i pisania.
