Przeglądając tegoroczny arkusz maturalny z przedmiotu filozofia rozszerzona w formule 2023 r., zaraz na jego początku zostaniemy poinformowani o lekturach obowiązkowych. Wydaje mi się, że jest to niebywała okazja do tego by jako nauczyciel religii przekonać się co na takim egzaminie stanowi podstawę testów filozoficznych, które wymaga się od abiturienta. Elementy tych tekstów warto czytać z młodzieżą podczas naszych lekcji oraz zachęcać ich do rozmów na tematy w nich poruszone.
1. Platon, Obrona Sokratesa lub Kriton
2. Platon, Fedon (78 d – 80 b oraz 98 c – 100 b)
3. Platon, Timajos (28 b – 30 c)
4. Platon, Fajdros (246 a–b, 253 d–e)
5. Platon, Uczta (209 e – 212 c)
6. Platon, Państwo (514 a – 517 a oraz 358 e – 361 d)
7. Arystoteles, Etyka nikomachejska (ks. II, 7–8, 1107 a)
8. Arystoteles, Poetyka (ks. IV, 1448 b – 1449 a)
9. Fragment z pism jednego z następujących autorów: Epikur, Epiktet, Seneka, Marek
Aureliusz lub św. Augustyn
10. św. Anzelm z Canterbury, Proslogion (rozdz. 2: Bóg naprawdę jest)
11. św. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna (cz. I, kw. 2, art. 3: Czy Bóg istnieje?)
12. René Descartes, Rozprawa o metodzie (cz. IV)
13. Blaise Pascal, Myśli (cz. I, rozdz. 1: Miejsce człowieka w naturze. Dwie nieskończoności)
14. John Locke, Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego (t. I, ks. II, rozdz. I, par. 1–6)
15. Immanuel Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności (rozdz. 2)
16. Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Wykłady z filozofii dziejów (fragmenty)
17. John Stuart Mill, O wolności (rozdz. I: Rozważania wstępne)
18. Friedrich Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra (Przedmowa Zaratustry)
19. August Comte, Metoda pozytywna w szesnastu wykładach (wykład pierwszy)
20. Roman Ingarden, Książeczka o człowieku (esej Człowiek i jego rzeczywistość)
21. Fragmenty tekstów: Karl Jaspers, Wprowadzenie do filozofii (rozdz. 2: Źródła filozofii)
oraz Jean-Paul Sartre, Egzystencjalizm jest humanizmem
22. Fragment jednego z następujących tekstów: Bertrand Russell, Problemy filozofii; George
Edward Moore, Z głównych zagadnień filozofii; Ludwig Wittgenstein, Dociekania
filozoficzne; Kazimierz Twardowski, O tak zwanych prawdach względnych; Kazimierz
Ajdukiewicz, Zagadnienia i kierunki filozofii; Tadeusz Kotarbiński, Medytacje o życiu
godziwym; Tadeusz Czeżowski, O metafizyce, jej kierunkach i zagadnieniach.
W arkuszu znajdziemy również listę filozofów wymienionych w podstawie programowej, a są nimi: Leucyp, Demokryt, Sokrates, Plotyn, Gottfried Wilhelm Leibniz, Baruch Spinoza, David Hume, George Berkeley, Edmund Husserl, Max Scheler, Władysław Tatarkiewicz.
Czy istnieje możliwość zainteresowania naszych uczniów na lekcji religii, elementami wiedzy filozoficznej?
Przydatne elementy wiedzy filozoficznej, które możemy wykorzystać na lekcji religii wykorzystuje z książki: Patton, M. F., Borkowski, P., & Cannon, K. (2016). Komiksowe wprowadzenie do filozofii. Instytut Wydawniczy Pax.
Jak ja pracuję z młodzieżą na lekcji? Jednym z zadań jest zapoznanie się z diagramem przedstawiającym filozofów w różnych epokach. Po rozdaniu kopii diagramu na każdą ławkę omawiamy z uczniami każdą epokę od najstarszych filozofów na wiek XX. Warto zwrócić uwagę na filozofów wymieniaczy w literaturze i podstawie programowej z filozofii a przede wszystkim na św. Tomasza z Akwinu.
Każda zespół utworzony z ławki, po wybraniu filozofa, przygotowuje o nim, krótką notatkę na fiszce formatu A6, na podstawie informacji dostępnych w Wikipedii. Następnie przetworzone i zapisane informacje z fiszki prezentowane są całej klasie.
Inne zadanie polega na wyszukiwaniu sentencji, myśli wypowiedzianych lub przypisywanym filozofom z diagramu.
Uczniowie pracując w parach wyszukują za pomocą smartfonu te myśli i zapisują każdą z nich na osobnej karetce. Celem pracy jest utworzenie zestawu myśli, które następnie mogą posłużyć do gry planszowej lub gry opartej o rzut kostką. Z jednej strony karteczki jest myśl a z drugiej autor. Kartę postaci filozofa możemy stworzyć na podstawie dostępnych informacji w książce np. przykład informacji o św. Tomasz:
Niektóre myśli filozofów mogą być wykorzytane także jako zadanie w metodzie LegoLogos. Uczniowie po otrzymaniu kartki z sentencją filozoficzną, próbują wybudować ją z klocków lego.
Polecam także, przeprowadzenie lekcji w oparciu o scenariusz Pani Moniki Monkiewicz pt. Zmęczenie przez myślenie. Dlaczego myślenie wyczerpuje?. Materiał dostępny w Filozofuj! 2024, nr 2 s. 28.
Kazimierz Raczyński, CEN Koszalin 15.05.2024 r.