Koncentracja uwagi jest to intensywne skupienie, ześrodkowanie (w domyśle świadomości), uwagi na określoną sytuację, myśl, przedmiot, zagadnienie czy zjawisko i utrzymywanie tego w czasie. Pełni funkcję wykonania określonego zadania, zrozumienie zagadnienia, dojścia do rozwiązania problemu czy osiągniecie postanowionego wcześniej celu. Koncentracja umożliwia weryfikowanie napływających do mózgu bodźców, a także pomijanie tych, które uznane zostają za nieistotne w danym zadaniu. Jeśli dziecko ma problem z koncentracją widoczna jest podatność rozpraszanie, pobudzanie co znacznie utrudnia zapamiętywanie, wykonywanie złożonych czynności czy po prostu analizę, weryfikowanie treści. Nie zawsze problem z utrzymaniem koncentracji musi objawiać się nadmierną ruchliwością czy ekspresja ruchową ale również może przybierać formę np. rozleniwienia, rozmarzenia czy stwarzać wrażenie nieobecności myślami. Współczesność bardzo mocno oddziałuje na ta zdolność mózgu. Nadmierna ilość bodźców rozsyłana przez media, elektroniczne gadżety, zabawki bardzo mocno wpływają na rozpraszanie uwagi i nadmierne bodźcowanie. Koncentracja uwagi wpływa nie tylko na edukację, ale ma i znaczący wpływ na samodzielność dziecka, radzenia sobie z codziennym funkcjonowaniem. Ubieranie się, pakowanie przyborów szkolnych, codzienna dbałość o higienę osobistą czy relacje społeczne i funkcjonowanie w grupie wymagają skupienia uwagi i dobrze działającej pamięci. Umiejętność koncentracji daje się trenować i usprawniać, czyli można nauczyć się „kierować” swoją uwagą przez odpowiednie ćwiczenia. Warto takie ćwiczenia wpleść w rytm dnia codziennego i powtarzać je w miarę regularnie. Zadania powinny być ciekawe i urozmaicone. Mogą mieć charakter zarówno ćwiczeń fizycznych, jak i umysłowych. Zajęcia wychowania fizycznego sprzyjają kształtowaniu koncentracji uwagi w różnym zakresie. Począwszy od ćwiczeń związanych np. z kształtowaniem małej motoryki, orientacji w przestrzeni, współpracy i współdziałania w grupie, nauczania elementów techniki i taktyki danej dyscypliny do wykorzystania różnorodnych przyborów i pomocy. Poniżej przedstawiam Państwu kilka propozycji, które wplatając w tok lekcji posłużą rozwijaniu koncentracji uwagi. Każdy z przykładów mogą Państwo zmodyfikować pod potrzeby fragmentów zajęć, a i również etapu edukacyjnego.
Sprawdzonymi i bardzo prostymi sposobami wspomagającymi stymulacje mózgu ucznia w stronę budowania koncentracji uwagi są:
Zabawy sensoryczne – ćwiczenia, które zaangażują wszystkie zmysły dziecka. Stosowanie zróżnicowanych dźwięków, faktur, zapachów i smaków będzie oddziaływać na rozwijający się umysł. Można wykorzystać tutaj produktu ogólnodostępne tj.: makaron, mąkę, wodą, orzechy, kaszany, materiały o zróżnicowanej fakturze, kształcie, temperaturze, z olejkami zapachowymi. Należy wykorzystywać zabawy, gdzie wplatamy różne dźwięki i zachęcać do ich rozpoznawania, nazywania, ilustrowania. Praca bosymi stopami po rozmaitych z wykorzystaniem równych przyborów.
Zabawy, ćwiczenia z selekcjonowaniem i sortowaniem – w których zadaniem ucznia jest skategoryzowanie przedmiotów i ich pogrupowanie. Przykładem jest np.: porządkowanie ubrań, posortowanie guzików, kategoryzowanie np. owoców i warzyw, kolorowych klocków, zabawek, kredek.
Czytanie, tworzenie bajek i opowieści –pomagają stymulować mózg i jednocześnie budują relację z rodzicami. Opowiadanie o bieżących wydarzeniach, o zjawiskach, czytanie książeczek i omawianie obrazków, budowanie ciągu dalszego fabuły czy tworzenie nowego wątku.
Przykłady:
O to kilka konkretnych zabaw, które można wykorzystać w zajęciach na boisku, hali sportowej , korytarzu szkolnym:
Sprzęt: jedna piłka.
W trakcie zbiórki często uczniowie rozmawiają, przeszkadzając nam. Dobrym sposobem jest trzymanie w ręce piłki i rzucanie do nich. Ich zadaniem jest ją złapać. Dlatego od samego początku koncentrują się na nauczycielu/piłce, a nie na rozmowach. Po pewnym czasie przywykną do tego, więc można wtedy patrzeć na jednego ucznia i rzucić do innego (no look pass). Jeśli któryś z uczniów zagaduje innego, to można rzucić piłkę do któregoś z sąsiadów „zagadywacza”. I wtedy on też prawdopodobnie zacznie uważać.
2. WKLASKIWANIE IMION, NUMERÓW
Sprzęt: bez sprzętu.
Uczestnicy siedzą w okręgu w ciszy. Wyklaskują rytm: dwa klaśnięcia w ręce, dwa w kolana. W trakcie wyklaskiwania wybrana osoba dwukrotnie wypowiada swoje imię oraz dwukrotnie imię dowolnego uczestnika zabawy. Potem, bez żadnej przerwy uczestnik, którego imię wywołano klaszcze i schemat się powtarza, z tym że on dwa razy mówi swoje imię i dwa razy kolejnej osoby.
WARIANT I
Zaczynam klaskać ja.
Leszek, Leszek, Beata, Beata.
Beata, Beata, Natalia, Natalia.
Natalia, Natalia, Tomek, Tomek.
itd.
WARIANT II
Ćwiczenia: jw., z tym że trzy razy mówimy swoje imię i jeden raz osoby, która będzie wykonywała ćwiczenie jako następna.
Zaczynam klaskać ja.
Leszek, Leszek, Leszek, Jacek.
Jacek, Jacek, Jacek, Wiktoria.
Wiktoria, Wiktoria, Wiktoria, Ludmiła. Itd.
WARIANT III
Ćwiczenia: jw., jednak tym razem gramy z odpadaniem – kto się pomyli, odpada
WARIANT IV
Ćwiczenia: jw., jednak tym razem uczniom nadaje się numery. Uczniowie wyklaskując wywołują określony numer.
3. SKOKI
Sprzęt: szarfy lub hula-hoopy. Ilość: w zależności od liczby uczestników.
stawienie uczniów/zawodników w szeregu. Ćwiczenie polega na skokach przez rozłożone w linii hula-hoopy. Przed startem N mówi, jakiego koloru hula-hoop należy unikać (nie wskakiwać do wymienionego koloru).
Wariant I
Ustawienie dwóch linii hula-hoopów lub zmniejszenie ilości kolorów hula-hoopów, co spowoduje, że przy wymienieniu danego koloru nie można wskoczyć do większej ilości hula-hoopów.
4. W KOLORY
Sprzęt: jedna piłka.
Uczniowie/zawodnicy ustawieni w kole. Grę rozpoczyna osoba mająca piłkę. Rzuca lub podaje nogą do jednego z kolegów/koleżanek. W trakcie podania wymawia na głos kolor. Jeśli powie czarny, to osoba, do której leci podanie, nie może złapać piłki. Na każdy inny kolor piłkę łapiemy.
5. KOZŁOWANIE
Sprzęt: dwie piłki do tenisa ziemnego.
Zadaniem dla każdego ucznia jest kozłowanie dwóch piłek np. tenisowych, siatkowych lub koszykowej i siatkowej.
WATIANT I
Ćwiczenie jw., na sygnał prowadzącego zmiana kierunku ruchu np. tyłem, prawym bokiem
WARIANT II
Ćwiczenie jw., na sygnał prowadzącego chwyt piłki i dalsze kozłowanie tylko jednej.
6. WYŚCIGI RZĘDÓW Z TWORZENIEM WYRAZÓW, HASEŁ
Sprzęt: pachołki, piłki do koszykówki lub do piłki nożnej, kartki papieru, długopisy. Ilość: w zależności od liczby uczestników.
Uczniowie podzieleni na sześć drużyn. Pierwsi uczestnicy z każdej drużyny startują, wykonując np. slalom między pachołkami lub kozłowanie piłki slalomem. Na końcu slalomu w odległości 3–5 m ustawione są kartki z wydrukowanymi słowami i długopisy (dla każdej drużyny). Wygrywa drużyna, która pierwsza stworzy najwięcej możliwych wyrazów lub znajdzie najwięcej wyrazów w wyznaczonym czasie z liter zawartych w wyrazach na kartce.
WARIANT I:
Ćwiczenie jw., na końcu slalomu położone są kartki i elementami hasła. Każdy z uczniów po dobiegnięciu odkrywa jedną z kart i buduje kolejne elementy hasła. Zadaniem całej drużyny jest ułożyć całe, poprawne hasło.
Przykłady wyrazów umieszczonych na kartce: dźwiękonaśladownictwo (dźwięk, nic, koślawo, kolano itd.).
7. TANIEC Z GAZETĄ NA GŁOWIE
Sprzęt: bez sprzętu.
Uczniowie tańczą przy muzyce, trzymając gazetę na głowie. Należy tak poruszać się w rytm muzyki, aby gazeta nie spadła z głowy.
8. ZATRZYMAJ PIŁKECZKĘ
Sprzęt: piłeczka tenisowa.
Uczniowie leżą przodem naprzeciwko siebie w parach. Pomiędzy nimi leży piłeczka.
Uczniowie dmuchają tak na piłeczkę, aby ta znalazła się jak najbliżej partnera.
9. TANIEC Z BALONEM, GAZETĄ
Sprzęt: balon, gazeta.
Uczniowie dobierają się parami. Prowadzący puszcza muzykę.
Uczniowie, trzymając balonik (np. gazetę) brzuchami, plecami, ramionami, starają się tańczyć tak, by nie wypuścić balonika (np. gazety).
10. LUSTRO
Sprzęt: brak.
Zabawa dla pary. Uczniowie obserwuje siebie nawzajem. Jedna osoba bardzo powoli porusza się, najpierw samymi rękami, później włącza inne części ciała i twarz. Współćwiczący następnie poruszają się wraz z nią, zachowując się jak odbicie w lustrze.
11. KTO ZMIENIŁ MIEJSCE
Sprzęt: brak.
Uczniowie siadają w kole. Nauczyciel wybiera jedna osobę , która wychodzi z sali. Uczniowie siedzący w kole zamieniają się miejscami. Po zmianie miejsc osoba wraca do zabawy i ma za zadanie wskazać uczniów, którzy zmienili miejsce.
12. ŚLEPCY
Sprzęt: szarfa do zasłaniania oczu.
Uczniowie siadają lub stoją w kręgu i każdy otrzymuje numer. Jedna lub więcej osób zostaje „ślepcami” i stają pośrodku z zawiązanymi oczami. „Ślepiec” wywołuje dwa dowolne numery. Osoby, które mają te numery, wstają i starają się przejść na drugą stronę kręgu, a „ślepiec” próbuje ich dotknąć. Osoba dotknięta staje na miejscu „ślepca” i przejmuje jego zadanie. Ważne jest, aby zabawa przebiegała w szybkim tempie. Uczestnicy zachowują ten sam numer przez cały czas trwania zabawy”.
13. ŁAPKI
Sprzęt: brak.
Zabawa, którą można wykorzystać na rozgrzewkę lub w końcowej części lekcji. Na rozgrzewce dzieci poruszają się wybranym przez nauczyciela sposobem, po całej sali lub boisku. Mogą również w trakcie biegu wykonywać ćwiczenia kształtujące. Na sygnał nauczyciela dobierają się w pary i grają w łapki do 3 zwycięstw. Jedna osoba z pary wyciąga przed siebie obie ręce, skierowane stroną grzbietową w górę. Druga osoba wyciąga ręce przed siebie stroną grzbietową w dół i łaskota palcami dłonie przeciwnika. Zadaniem osoby mającej dłonie pod spodem jest delikatne uderzenie swoimi dłońmi w wyciągnięte dłonie przeciwnika, którego zadaniem jest skoncentrowanie się i uniknięcie uderzenia poprzez szybkie schowanie do tyłu. W kolejnych powtórzeniach ćwiczenia nie można dobrać się z tą samą osobą. Jeśli wykorzystujemy zabawę w końcowej części lekcji, to uczniowie siadają w parach naprzeciwko siebie.
Bibliografia
