Małgorzata Kulik
Doradca metodyczny wychowania fizycznego
Dokumentacja nauczyciela wychowania fizycznego jest wyznacznikiem organizacji i planowania pracy. Stanowi również czynnik sprawności i skuteczności działań dydaktyczno – wychowawczych. Do prowadzenia pewnych dokumentów jesteśmy zobligowani. Pewne dokumenty mogą wynikać z inwencji i potrzeb samego nauczyciela. Punktem wyjścia będzie tu: Rozporządzenie MEN z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. z dnia 31 sierpnia 2017 r.). Rozporządzenie to określa sposób prowadzenia dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzaje tej dokumentacji. Mowa jest tu min. o dzienniku lekcyjnym– jako podstawowym dokumencie ewidencji bieżącej pracy dydaktyczno- wychowawczej w szkole. Odnotowujemy w nim obecność uczniów na zajęciach edukacyjnych, liczbę godzin usprawiedliwionych i nieusprawiedliwionych nieobecności uczniów, wpisuje się tematy przeprowadzonych zajęć edukacyjnych, uwagi, tematykę spotkań z rodzicami. W zestawieniu z ocenami, wynikami prób sprawnościowych, uwagami zawartymiw zeszycie nauczyciela wychowania fizycznego daje w miarę pełną charakterystykę ucznia. Dokumentacja pracy nauczyciela wychowania fizycznego to też dziennik zajęć pozalekcyjnych. Powinien min. zawierać program zajęć i ich tematykę, frekwencję. Może on dotyczyć np. zajęć SKS – u, szkolnych rozgrywek, sekcji sportowych, zajęć gimnastyki korekcyjno – kompensacyjnej. Wspomniane dziennik stanowią element dokumentacji obowiązkowej. Uzupełnieniem jest w/w zeszyt nauczyciela wychowania fizycznego, w którym powinien zawarty być rozkład materiału na bazie którego nauczyciel powinien prowadzić zapisy tematyki lekcji wychowania fiz. i innych odbytych zajęć. To tutaj nauczyciel powinien odnotowywać wyniki testów diagnostycznych, zadań kontrolo – oceniających wykorzystywanych w bieżącej lekcji wychowania fizycznego w danej klasie. Uzupełnieniem dokumentacji nauczyciela wychowania fizycznego jest kalendarz sportowych imprez szkolnych i międzyszkolnych powiązany z kalendarzem np. SZS. Wskazane jest, aby każdy z nauczycieli posiadał teczkę dokumentacji zawodów szkolnych. Zawarte tam informacje nt. np. klasyfikacji osiągniętych wyników, protokoły, listy uczestników, tabele, regulaminy współzawodnictwa stanową źródło informacji o organizacji zajęć rekreacyjno- sportowych i zawodach sportowych. W teczce tej może znajdować się indywidualna dokumentacja udziału uczniów w konkursach, zaświadczenia, dyplomy. Kolejnym dokumentem uzupełniającym jest teczka zwierająca zaświadczenia, lekarskie zwalniające całkowicie lub częściowo ucznia uczestnictwa w zajęciach wychowania fizycznego. Prawidłowo prowadzona dokumentacja umożliwia zaplanowanie procesu edukacyjnego, gwarantuje sprawny przebieg zajęć i rzetelną ocenę uczniów. Hierarcha dokumentów związanych z planowaniem pracy nauczyciela układa w określonej kolejności: podstawa programowa, program nauczania, plan nauczania, konspekt lekcji. Dokumentem wyjściowym w planowaniu jest podstawa programowa zapisana rozporządzeniami MEN. Podstawa programowa to obowiązkowy zestaw celów kształcenia i treści nauczania, w tym umiejętności opisanych w formie ogólnych i szczegółowych wymagań dotyczących wiedzy i umiejętności, które powinien posiadać uczeń po zakończeniu określonego etapu edukacyjnego. Zawarte tam treści zapisano jako wymagania programowe w zakresie wiedzy i umiejętności, które podzielono w czterech blokach tematycznych oraz kompetencji społecznych - sformułowanych dla całego etapu edukacyjnego, gdyż kształtowanie postaw to proces długotrwały i wymagający wielokierunkowych działań. Obowiązkowe zajęcia wychowania fizycznego dla uczniów szkół ponadpodstawowych mogą być realizowane w formie: 1) zajęć klasowo-lekcyjnych; 2) zajęć do wyboru przez uczniów. Wymagania szczegółowe podstawy programowej odnoszą się do obligatoryjnych zajęć prowadzonych w systemie klasowo-lekcyjnym. W ramach zajęć do wyboru realizacja treści jest dowolna i powinna wykraczać poza podstawę programową w zależności od możliwości organizacyjnych szkoły. Mogą to być zajęcia o charakterze: zajęć sportowych, zajęć rekreacyjno-zdrowotnych, zajęć tanecznych lub aktywnej turystyki. Do realizacji treści wychowania fizycznego, należy włączać uczniów czasowo lub częściowo zwolnionych z ćwiczeń fizycznych. Planując pracę należy zwrócić równie szczególną uwagę na zawarte tam zalecenia, które uzupełniają kierunki realizacji wychowania fizycznego. Mając na uwadze zapisy PP, warunki organizacyjne szkoły, kompetencje nauczycieli, warunki środowiskowe należy dokonać wyboru programu nauczania. Program nauczania to „opis sposobu realizacji celów kształcenia i zadań edukacyjnych ustalonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego, określonej przepisami w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół w rozporządzeniu MEN. Nauczyciel wychowania fizycznego mogą korzystać z gotowych programów nauczania, które są zgodnych z nową podstawą programową tworzą wydawnictwa, instytucje zajmujące się tworzeniem programów nauczania. Ze względu na specyfikę przedmiotu, najlepszym rozwiązaniem jest jednak samodzielne lub we współpracy z innymi nauczycielami własnych programów nauczania dla danej szkoły. Można również dokonać modyfikacji gotowego już programu z dostosowaniem do warunków, które określają realizację wychowania fizycznego w danej placówce. Treści nauczania zawarte w programie nauczania mogą wykraczać poza treści ustalone w podstawie programowej, natomiast nie dopuszcza się, by treści w programie nauczania nie wyczerpywały treści podstawy programowej. Program nauczania przygotowany jest na cykl edukacyjny. Kolejnym dokumentem wynikającym z planowania pracy zaliczamy plan nauczania. Plan nauczania jest operacyjnym uszczegółowieniem programu nauczania, który powinien zawierać liczbę jednostek lekcyjnych, tematy lekcji (informacja, która znajdzie się w dzienniku lekcyjnym), treści, które będą przekazywane, metody, które zostaną zastosowane podczas jednostki lekcyjnej/grupy jednostek lekcyjnych, środki dydaktyczne niezbędne do realizacji (tu znajdzie się informacja np. o konieczności zapewnienia odpowiedniego sprzętu sportowego), odniesienie do zapisów podstawy programowej (wypełnienie tego pola służy samokontroli realizacji podstawy programowej – nauczyciel odpowiada sobie na pytanie, czy i w jaki sposób konkretna lekcja służy realizacji podstawy, a analiza wszystkich wierszy pozwala na zweryfikowanie, czy podstawa zostanie zrealizowana w całości). Plan pracy może być przygotowany na semestr, rok pracy lub cykl edukacyjny. Planując działania dydaktyczno- wychowawcze w ramach wychowania fizycznego oraz budując dokumentację nauczyciela wychowania fizycznego na bazie wcześniej wspomnianych dokumentów nauczyciele w danej szkole opracowują przedmiotowy system oceniania (PSO) zgodny z wewnątrzszkolnym systemem oceniania (WSO). W ocenianiu należy uwzględniać wskazane w podstawie programowej wychowania fizycznego umiejętności i wiadomości w poszczególnych blokach tematycznych, a także eksponować wysiłek i zaangażowanie ucznia. Stosowne rozporządzenie MEN określa zasady oceniania w szkołach, które definiuje ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia jako rozpoznawanie przez nauczycieli „poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej […] i realizowanych w szkole programów nauczania uwzględniających tę podstawę”. Rozporządzenie w sprawie oceniania daje dodatkowe wytyczne dotyczące oceniania m.in. na zajęciach wychowania fizycznego: „Przy ustalaniu oceny z wychowania fizycznego, techniki, zajęć technicznych, plastyki i muzyki należy w szczególności brać pod uwagę wysiłek wkładany przez ucznia w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki tych zajęć”., W przypadku wychowania fizycznego – także systematyczność, aktywnego udziału ucznia w zajęciach, oraz aktywność ucznia w działaniach podejmowanych przez szkołę na rzecz kultury fizycznej. Niezbędne do zaplanowania i przeprowadzenia przez nauczyciela kilku lekcji z konkretnymi zadaniami z zakresu sprawności fizycznej, motorycznej, umiejętności i wiadomości są osnowy lub konspekty cyklów tematycznych. Dokumenty, przedstawione w artykule stanowią wymóg prawny oraz niezbędnik planowania i organizacji pracy nauczyciela wychowania fizycznego, a i również są wskazane w ubieganiu się o wyższy stopień awansu zawodowego. Bibliografia zawarta w artykule stanowi źródło niezbędnych w tym temacie aktów prawnych, które są podstawa prawną pracy nauczyciela.
BIBLIOGRAFIA:
