Małgorzata Kulik – doradca metodyczny wychowania fizycznego
Edukacja dla bezpieczeństwa – przedmiot uczony w szkołach od 1 września 2009 roku, który zastąpił nauczane dotychczas przysposobienie obronne. Zakres nauczania obejmuje szeroko pojętą obronę cywilą, metody ochrony przed różnymi zagrożeniami i przygotowanie do postępowania w wypadku katastrof czy kataklizmu. Podczas nauki uczniowie są także szkoleni w udzielaniu pierwszej pomocy.
W preambule podstawy programowej wyraźnie określa główne zadania tego przedmiotu. Edukacja dla bezpieczeństwa tzw. EDB ma służyć przygotowaniu ucznia do właściwego zachowania i reakcji w sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia. Jedną z podstawowych umiejętności zdobywanych w szkole, a szczególnie w ramach EDB jest umiejętność udzielania pomocy przedmedycznej. Znajomość udzielania pierwszej pomocy ma bardzo duże znaczenie, ponieważ od jej sprawnego udzielenia zależy zdrowie, a często i życie. Umiejętne udzielenie pomocy osobie lub osobom poszkodowanym w zdarzeniu kryzysowym jest nie tylko obowiązkiem prawnym, ale i moralnym ze strony każdej osoby obecnej na miejscu zdarzenia. Każdy z nas, mając do czynienia z sytuacją, gdy zagrożone jest zdrowie lub życie drugiego człowieka ma obowiązek udzielić mu pierwszej pomocy. Czynności z tym związane są bardzo proste i nie wymagają szczególnych predyspozycji. Udzielenie pomocy nie musi oznaczać wykonania skomplikowanych procedur medycznych. Wystarczy np. wykręcenie właściwego numeru telefonu. Dlatego też, tych podstawowych czynności można i warto uczyć od najmłodszych lat. W tym świetle szczególne znaczenia nabiera nauczanie przedmiotu EDB. Analizując szczegółowe zapisy podstawy programowej szkoły podstawowej i ponadpodstawowej, widać umiejętności i wiadomości, które zapewniają edukację dla radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych. Szczególne znaczenie nabiera obszar – podstawy pierwszej pomocy.
Skuteczne nauczanie w zakresie pierwszej pomocy w dużej mierze zależy od samego nauczyciela. Jego wiadomości i umiejętności w zakresie przedmiotu i metodyki, a i sama postawa mają ogromny wpływ na zrozumienie ważności i zaangażowanie uczniów. Zakłada się, że edukacja pierwszej pomocy będzie prowadzona przez nauczycieli posiadających zaświadczenie uprawniające do prowadzenia zajęć. Dokument ten ma być odnawiany co 5 lat. W podstawie programowej wskazuje się wdrażanie standardów edukacji w zakresie pierwszej pomocy, zalecane przez krajowe jak i międzynarodowe towarzystwa i rady naukowe. Niezbędne wytyczne na swoich stronach przedstawia min. Polska Rada Resuscytacji (prc.krakow.pl). Państwa uwadze polecam rozdział IX. To tu znajdziemy szczegółowe zalecenia dotyczące prowadzenia pierwszej pomocy. Na dzisiejszy czas ważny jest dla nauczycieli EDB komunikat, że „ze względu na COVID - 19 Wytyczne resuscytacji 2020 Europejskiej Rady Resuscytacji zostają przeniesione na rok 2021, w związku z obowiązującymi (aktualnymi) Wytycznymi są Wytyczne resuscytacji 2015, do czasu publikacji Wytycznych resuscytacji 2020”. Niezależnie od etapu kształcenia uczniów, czy to szkoła podstawowa czy ponadpodstawowa stałymi elementami w edukacji w zakresie pierwszej pomocy w szkole powinny być kolejne elementy. Jest to schemat, który praktycznie obowiązuje przy każdym działaniu w ramach udzielania pierwszej pomocy. Schemat ten to: bezpieczeństwo, ocena sytuacji, zabezpieczenie miejsca zdarzenia, zapewnienie sobie wsparcia, wezwanie pomocy, udzielenie pierwszej pomocy oraz zapewnienie komfortu termicznego, wsparcia psychicznego.
W trakcie nauczania pierwszej pomocy powinniśmy wykorzystywać pomoce, jak np. chusta trójkątna, bandaże, koce termiczne, rany pozoracyjne, fantomy. Należy też pokazywać pomoce zastępcze, po które w rzeczywistości uczeń też może sięgnąć i są pod tzw. Ręką np.: szal, czapka, bluza, linijka. Ćwiczenia praktyczne z opatrywania ran, tamowania krwotoków czy resuscytacji krążeniowo - oddechowej pozwalają na praktyczne przełożenie wiadomości. Takie przekazanie wiedzy i umiejętności z zakresu udzielania pierwszej pomocy buduje u ucznia świadomość bardzo ważnego faktu, że ich umiejętności mogą ratować ludzkie życie i zdrowie w każdej sytuacji. W ramach zajęć należy prowadzić szczere rozmowy nt. sytuacji, warunków i zachowań jakie mogą towarzyszyć w autentycznych sytuacjach udzielania pierwszej pomocy.
Wykorzystanie w zajęcia scenek będącymi symulacjami np. wypadków, urazów, utraty przytomności, omdleń z pewnością przyczynia się do lepszego opanowania materiału oraz ukształtowania właściwych reakcji ucznia. Jest to również metoda, która pozwala przełamać wiele „niewidzialnych barier” takich jak odraza, lęk przed popełnieniem błędu, wstyd oraz nabrać pewności we własne umiejętności.
Zaleca się, aby zajęcia EDB prowadzone były w małych grupach i w miarę możliwości łączyć je w bloki po 2 godz. Taka organizacja zajęć czyni je bardziej efektywnymi i daje czas na płynne łączenie teorii z przełożeniem na praktyczne ćwiczenia.
Każde z wydawnictw oferując swój podręcznik zapewnia do niego obudowę metodyczną w postaci prezentacji, gotowych scenariuszy lekcji, testów, sprawdzianów. W szerokich zasobach Internetu znajdziemy propozycje gotowych materiałów, filmików z zakresu poszczególnych czynności w ramach pierwszej pomocy. Bardzo pomocne będą tutaj materiały dostępne np. Epodręcznik.pl, Fundacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.
Zajęcia z zakresu pierwszej pomocy mogą być wspomagane udziałem instruktorów pierwszej pomocy, ratowników medycznych. Takie organizacje jak: PCK, WOPR, WOŚP, ZHP, ZHR czy OSP prowadzą szkolenia i mają w swoich zastępach grupy ratownicze i przeszkolone osoby, które też można zapraszać na zajęcia. Szkoły, szczególnie szkół ponadpodstawowych maja w swojej społeczności uczniów, którzy biorą udział w działaniach w/w instytucji i oni również mogą być czynnie zaangażowani w zajęcia pierwszej pomocy.
Pierwsza pomoc to proste czynności i powinno to być proste nauczanie. Przekazane wiadomości poparte prostymi ćwiczeniami i działaniami praktycznymi. Bardzo ważne jest uświadomienie uczniom, na wszystkich etapach edukacyjnych, aby stale się doskonalili. Doskonalenie i nabywanie umiejętności w miarę posiadanych możliwości, przy wsparciu różnych organizacji, fundacji oraz w ramach zajęć z pierwszej pomocy to czynności całożyciowe, których się nie zapomina i nigdy nie wiadomo w którym momencie życia będą wykorzystane.
Literatura:
