I 2017 Korekcja wad postawy u dzieci przedszkolnych i edukacji wczesnoszkolnej

Małgorzata Kulik - doradca metodyczny wychowania fizycznego

Najwięcej przypadków wad postawy zaczyna uwidaczniać się już około 5 roku życia. U dzieci w wieku przedszkolnym wady postawy najczęściej są wynikiem słabego umięśnienia lub nieprawidłowego nawyku utrzymania postawy ciała. Najczęstszą wadą jest płaskostopie, które ma wpływ na obniżoną sprawność nóg, szybkie ich męczenie, a z biegiem lat bolesne zniekształcenia. Następstwa tego niedostosowania odbijają się nie tylko na samych stopach, ale i stawach kolanowych i biodrowych, a nawet na kręgosłupie.

Głównymi celami prowadzonych w tym wieku zajęć ruchowych powinno być: wspomaganie rozwoju fizycznego dziecka, kształtowanie nawyku prawidłowej postawy, korygowanie istniejących wad. Zajęcia te stanowić powinny raczej zorganizowaną formę aktywności ruchowej z elementami gimnastyki korekcyjnej, które wspierają proces posturogenezy dzieci w wieku wczesnego dzieciństwa.

Dla tej grupy najwłaściwszym rodzajem prowadzenia zajęć są zabawy, gry ruchowe oraz opowieści ruchowe dodatkowo rozwijające wyobraźnię. Ta forma aktywności dla przedszkolaka stanowi silny bodziec wpływający na jego rozwój fizyczny. Dziecko uczy się nowych umiejętności ruchowych, wyrabia sobie siłę, wytrzymałość, koordynację ruchową oraz szybkość. Prócz właściwości motorycznych zabawa rozwija również myślenie przyczynowo – skutkowe, uczucia społeczne i ma duży wpływ na jego rozwój intelektualny. Ponadto dzięki niej aktywność ruchowa dziecka znajduje najbardziej naturalne i swobodne ujście.

Podczas prowadzenia zajęć korekcyjnych z przedszkolakami należy pamiętać, że choć nie jesteśmy w stanie indywidualizować, powinny one mieć charakter korekcyjny. Dzięki nim każde dziecko powinno umieć przybrać prawidłową postawę w dowolnej pozycji zarówno w staniu, siedzeniu, leżeniu czy podczas zabawy. Zamiana ćwiczeń na zabawę np. poprzez wprowadzenie nazwy zwierzątka lub czynności (podpór tyłem – pajączek, podpór przodem – kotki, chodzenie z przysiadami – spacer po lesie i zbieranie jagód). Każdej z grup należy bardzo dokładnie opisać i pokazać jak ma wyglądać pozycja i ruch. Stała kontrola prawidłowego wykonywania ćwiczeń szybko uczy dzieci odpowiednich oraz ukierunkowanych ruchów i pozycji.

Częste zmiany zadań, pozycji ułatwiają prowadzenie zajęć, gdyż dziecko nie ma czasu się znudzić danym ćwiczeniem. Prowadzenie elementów korektywy w przedszkolu nie zwalnia oczywiście ze stosowania ćwiczeń według krzywej natężenia wysiłku. W początkowej części należy przeprowadzić rozgrzewkę, a następnie przejść do ćwiczeń właściwych. Wzrost natężenia wysiłku jest stopniowy i w połowie zajęć osiąga swój tzw. szczyt. Następnie tempo powinno być stopniowo zwalniane tak, by na końcu zastosować relaks, który pozwoli dzieciom się wyciszyć, a mięśniom odpocząć.

Ważną rolę odgrywają ćwiczenia oddechowe, które rozwijają klatkę piersiową, płuca oraz poprawiają krążenie i dotleniają organizm. Należy je stosować kilkakrotnie podczas zajęć: w trakcie rozgrzewki, po męczących dla dzieci zabawach i na końcu podczas relaksu. Mogą być one w formie dmuchania w rożne lekkie przedmioty takie jak wata, bibuła, papierowe kule lub wyobrażane (np.: świeczki na torcie, piórko, balon).

Stworzenie opowiadań ruchowych, w których dzieci wykonują różnorodne ćwiczenia (koordynacyjne, zręcznościowe, wzmacniające, oddechowe, rozciągające i inne) zachęcają do uczestnictwa w tej formie aktywności fizycznej. Pobudzają one wyobraźnię i umysł do pracy, rozwijają wielokierunkowo aktywizując cały organizm do wzmożonej pracy.

Stosowanie „ciekawych” dla dziecka form ruchu, przy wykorzystaniu różnorodnych gier i zabaw stymuluje dziecięce uczestnictwo w wybranych ćw. z zakresu gimnastyki korekcyjnej. Gimnastyka korekcyjna, zwłaszcza niektóre jej elementy, powinna przechodzić łagodnie od ruchów w formie zabawowej do ruchów naśladowczych, ale pozwalających na realizację inwencji twórczej dzieci, aż do ruchów ścisłych.

Przedstawiam Państwu przykładowe zestawy ćwiczeń, które będą pomocne przy planowaniu zajęć ruchowych w przedszkolu a i również edukacji wczesnoszkolnej. Przykładowe ćwiczenia korekcyjne dla prawidłowego rozwoju stóp:

Pomoce: klocki, pojemniki, kapsle, kasztany, korale, woreczki, maskotki, płyta CD, gazety, szarfy, ławeczka.

Przykładowe zabawy:

„Żuraw” lub „Bociany” - dzieci chodzą po sali z wysoko unoszonymi kolanami i maksymalnie zgiętymi stopami (obciągniętymi stopami), naśladują polujące żurawie, bociany.
„Granie na bębenku”- dzieci siedzą w siadzie ugiętym ze stopami opartymi o podłogę. Na hasło „gramy” podnoszą pięty do góry (zginają podeszwowo stopy) i uderzając lekko palcami, naśladują granie na bębenku.
„Budowle z klocków” - dzieci siedzą w siadzie ugiętym, klocki porozrzucane wokół ćwiczącego. Zadaniem ucznia jest zbudowanie za pomocą stóp wskazanej przez prowadzącego budowli np. zamek, dom. Można określić czas trwania np. w czasie trwania piosenki.
„Bicie brawa stopami”- w leżeniu na plecach, ręce odsunięte w bok, dzieci unoszą ugięte nogi i rozchylają na boki kolana, stopy zwracają podeszwami do siebie i „biją brawa”.
„Zbieracze”- dzieci palcami stóp zbierają rzeczy leżące obok nich (np. kapsle, kasztany, korale, woreczki, klocki, maskotki), przekładają z pojemnika do pojemnika.
„Rysowanie” – dzieci stopami rysują na podłożu, wskazaną przez prowadzącego figurę lub rzecz.
„Malarze” - uczestnicy zabawy malują trzymanym w palcach stóp pędzlem na rozłożonej kartce.
„Chód na zewnętrznych krawędziach” - dzieci maszerują po sali z maksymalnie zgiętymi podeszwowo stopami ustawionymi na zewnętrznych krawędziach. Pierwszy dotyka podłoża paluch a następnie pięta.
„Czytanie gazety” - dzieci siedzą na ławeczce, przed nimi leży rozłożona gazeta. Na znak prowadzącego starają się rozłożyć, a następnie złożyć gazetę palcami stóp.
„Rozrywanie gazety” - dzieci siedzą na ławeczce, przed nimi leży gazeta, zadaniem dzieci jest porozrywać gazetę na kawałki palcami stóp.
„Śnieżki” – uczestnicy w siadzie za pomocą stóp formują z gazety kulki. Starają się stopami chwycić śnieżkę i rzucić nią w górę lub przód.
„Zbieranie śmieci” - dzieci chodzą po sali i zbierają palcami stóp wszystkie leżące kawałki gazety i wrzucają je do wcześniej przygotowanego pudełka, woreczka.
„Chorągiewki”- dzieci siedzą w siadzie podpartym, palcami stopy chwytają szarfę i kładą się na plecach. Nie poruszając szarfy unoszą wysoko nogę i machają nią jak chorągiewką. Można robić zmiany: prawa, lewa noga. Można ćwiczyć równocześnie obie nogi.
„Dotykanie części ciała” - dziecko siedzi prosto (najlepiej przy ścianie). Dziecko obejmuje stopę rękoma tak, aby podeszwa była zwrócona do środka i aby można się było w niej „przeglądać” (kostka wewnętrzna ma być „schowana”). Powoli, nie szarpiąc nogi, dzieci dotykają palcami stopy kolejno brody, nosa, czoła, uszu i barków. Ćwiczymy na przemian, raz jedna nogą, potem drugą.
„Zdejmuj skarpetki” - bez pomocy rąk dzieci starają się zdjąć skarpety lub założyć na własne stopy.
„Podrzuć jak najwyżej”- uczniowie trzymając woreczek z groszkiem w stopach podrzucają go, jak najwyżej potrafią. Staraj się złapać go w dłonie.
„Marsz z chusteczką” – dzieci chwytająw stopy chusteczki i stojąc prosto wykonuj marsz, wysoko podnosząc kolana.

Przykładowe ćwiczenia:

P.w.- leżenie tyłem, nogi ugięte w kolanach, ręce pod głową.

Ruch - dociskanie do podłoża pięt i palców z równoczesnym unoszeniem sklepień stóp, napinaniem pośladków i dociskaniem pleców do podłoża.

P.w.- leżenie tyłem, stopy oparte o ścianę.

Ruch- kurczenie palców i podciąganie pięt, tzw. ”gąsienica”.

P.w.- stanie.

Ruch - przesuwanie pięty do przodu z jednoczesnym podkurczaniem palców, tzw. „gąsienica”.

P.w.- leżenie tyłem, nogi ugięte w kolanach.

Ruch - wtaczanie piłki po ścianie.

P.w.- leżenie przodem, czoło oparte na dłoniach, nogi ugięte w kolanach.

Ruch - zbliżanie do siebie i oddalanie podeszew, „klaskanie stopami”.

P.w.- siad, nogi ugięte w kolanach, ręce oparte z tyłu.

Ruch - „klaskanie podeszwami”

P.w.- stanie.

Ruch - Chodzenie z ustawieniem stóp w linii, jedna tuż przed drugą lub krzyżowaniem stóp.

P.w.- siad na krześle.

Ruch - Chwytanie palcami stóp drobiazgów leżących na podłodze i wkładanie ich po pojemnika.

P.w.- siad na krześle, plecy oparte, pomiędzy palcami stopy ołówek.

Ruch - Pisanie na kartce papieru.

P.w.- siad na krześle, plecy oparte.

Ruch- rozkładanie i składanie gazety.

Ruch - Rwanie palcami stóp gazety na strzępy i zbieranie do pojemnika

P.w. - siad prosty lub na krześle.

Ruch - naprzemienne zginanie i prostowanie stóp w stawach skokowych z równoczesnym zginaniem palców.

Ruch - imitowanie kroków baletnicy chodzącej na czubkach palców w różnych kierunkach;

P.w. – stanie.

Ruch - marsz po sali z woreczkiem trzymanym przez jedną stopę, podrzut woreczka w górę tak, aby złapać go rękami.

P.w. - leżenie tyłem.

Ruch - chwyt woreczka palcami stopy i rzut w tył za siebie, raz lewą, raz prawą stopą;

P.w. – siad na krześle, plecy oparte.

Ruch - chwytanie palcami stóp woreczków leżących na podłodze i - zataczanie małych i dużych kół.

Ruch - rzut do celu.

Ruch - przenoszenie na drugą stronę krzesła.

P.w. – siad na krześle, plecy oparte o ścianę.

Ruch - chwytanie palcami stóp leżących przedmiotów.

Ruch - wkładanie ich do pudełka i wykładanie z powrotem na podłogę

Ruch - podnoszenie przedmiotów prawą nogą i przełożenie do lewej ręki i odwrotnie. Ruch- chwyt palcami stóp ołówków, kredek, mazaków i pisanie lub rysowanie na kartce papieru

Ruch - imitowanie "robienia na drutach" , palce każdej stopy trzymają po jednym ołówku.

P.w. - leżenie tyłem.

Ruch - chwyt palcami jednej stopy ołówka, uniesienie nogi w górę i pisanie w powietrzu stopą literek, cyfr, wyrazów.

P.w. - siad na krześle lub kocyku, plecy oparte o ścianę.

Ruch - zwijanie palcami stóp małego kocyka, nie odrywając pięt od podłogi.

Ruch - składanie kocyka palcami stóp w kopertę.

Ruch - na rozwieszonym sznurku między dwoma krzesłami wieszanie nogami chustek, szarf, skarpetek...i zdejmowanie.

Ruch - zdejmowanie skarpetki luźno ubranej prawą nogą z lewej nogi i odwrotnie.

Ruch - chwytanie palcami stóp skakanki i zawiązanie supła.

Ruch - nawijanie skakanki na uniesioną nogę i odwijanie palcami jednej nogi.

Ruch - układanie różnych figur, liter itp. palcami stóp.

P.w. - siad podparty, stopy oparte o laskę.

Ruch - Obracanie stopami laski.

Ruch - trzymanie laski dłońmi, „ wspinanie się” po lasce w górę i schodzenie na dół.

Ruch - stawianie laski w pozycji pionowej za pomocą stóp i położenie jej na podłodze.

P.w. - siad na kocyku , RR z tyłu oparte o podłogę, plecy proste.

Ruch - trzymanie piłki stopami i obracanie dookoła siebie, kręcenie się w kółko w lewą i prawą stronę.

Ruch - unoszenie piłki chwyconej przez obie stopy do góry i na dół.

Ruch - wyrzut piłki trzymanej stopami przed siebie lub do kolegi.

Ruch - toczenie piłki stopami w prawą i lewą stronę od nogi do nogi.

Ruch - stopy trzymają mocno piłkę, ręce starają się wyrwać piłkę stopom.

Ruch - przenoszenie NN z piłką trzymaną przez stopy nad większym przedmiotem.

Ruch - odbijanie piłki podeszwami stóp po podłodze.

P.w.- leżenie tyłem, NN zgięte oparte stopami o ścianę.

Ruch - toczenie piłki w górę. Piłkę można w niektórych ćwiczeniach zastąpić butelką plastykową w celu uatrakcyjnienia zajęć.

Literatura

Kasperczyk T., Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie. Kasper, Kraków, 2004.
Sieniek Cz., Gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna w szkole cz.3. Poradnik metodyczny. HELVETIC, 2004.
Prętkiewicz - Abacjew E., Kinematyka chodu a postawa ciała dzieci sześcioletnich, AWF Gdańsk, 2002.
Tuzinek S., Biniaszewski T., Ratyńska A., Podstawy teorii i metodyki gimnastyki kompensacyjno-korekcyjnej. Politechnika Radomska, 2010.