X 2021 Organizacja zabaw ruchowych

Renata Pietras-Pacynko

Doradca metodyczny wychowania przedszkolnego

I. Organizacja zabaw ruchowych

1. Przygotowanie zabawy

Nauczyciel powinien:

  • dostosować zabawę pod względem organizacyjnym i ruchowym do możliwości grupy dziecięcej,
  • przygotować odpowiednie przybory, wyznaczyć teren i wciągnąć dzieci do przygotowania zabawy,
  • wprowadzić dzieci w tematykę zabawy.

Wielką pomocą w organizacji zabawy będzie wdrażanie dzieci do szybkiego ustawiania się, odnajdywania swojego miejsca, zachowania kolejności i porządku przy rozdawaniu i zbieraniu przyborów.

2. Poznawanie prawideł i przepisów

Wszelkie przepisy oraz prawidła należy formułować jasno i zrozumiale. Mają one wyrabiać wolę, szybką reakcję na sygnały, karność, umiejętność współdziałania w zespole.

3. Przybory

Do prowadzenia zabawy potrzebne są różne przybory. Używanie ich ułatwia organizację zabawy, zwiększa zainteresowanie, pobudza wyobraźnię i aktywność dzieci.

4. Używanie sygnałów

Zorganizowana zabawa zespołowa wymaga przestrzegania pewnych warunków: zbierania grupy, ustawienia, jednoczesnego biegu lub zahamowania ruchu. Posługujemy się wtedy podawaniem sygnałów lub haseł. Mogą to być sygnały słuchowe jak klaśnięcie, uderzenie w bębenek, gwizdek lub wzrokowe – podniesienie ręki, kolorowego znaku, chorągiewki.

5. Zakończenie zabawy

Zakończenie zabawy jest równie ważne pod względem wychowawczym. Obejmuje ono, między innymi, omówienie przebiegu zabawy (jeśli zachodziły sytuacje, na które trzeba zwrócić uwagę) oraz zebranie, uporządkowanie i sprzątnięcie używanych w zabawie przyborów.

Zabawy orientacyjno – porządkowe

Zabawy orientacyjno – porządkowe mają charakter wychowawczy, wyrabiają umiejętności potrzebne do zorganizowania zajęć w grupie, uczą porządku, dyscypliny, podporządkowania się przepisom. Ćwiczą również cechy indywidualne: spostrzegawczość, orientację, szybką reakcję na różnego rodzaju bodźce: słuchowe (głos, instrumenty perkusyjne) i wzrokowe (ruchy rak, kolory szarf, chorągiewek). Ponadto wyrabiają orientacje w przestrzeni, uczą zachowania się i poruszania w grupie, w różnych codziennych okolicznościach – wyszukiwania i zapamiętywania wyznaczonych miejsc, pojedynczo i w zespołach, chodu i biegu bez potrącania, omijania przeszkód, umiejętności oceny kierunku i odległości.

Zabawy te dają możliwości nauczenia dzieci różnorodnych ustawień: w gromadce, w rozsypce, w szeregu, w rzędzie, w parach (z chwytem i bez chwytu rąk), w kole i na wyznaczonych liniach.

W grupach dzieci starszych stopniowo wprowadzamy, w zabawach orientacyjno – porządkowych, elementy współzawodnictwa, zwiększamy liczbę sygnałów w tej samej zabawie oraz dążymy do skrócenia czasu reakcji na sygnał.
Pod względem ruchowym zabawy te ćwiczą przede wszystkim chód i bieg.

Zabawy i ćwiczenia z elementami równowagi

Przez zabawy i ćwiczenia równowagi oddziałujemy silnie na doskonalenie koordynacji nerwowo – ruchowej.
Młodszym dzieciom (3-latkom) dajemy tylko takie ćwiczenia równowagi, które pomagają w jej zachowaniu przy ruchach spotykanych w życiu codziennym, zwłaszcza w chodzie, który utrudniamy przez zwężenie powierzchni, przez przekraczanie płaskich przedmiotów, wreszcie wymijanie czy przenoszenie przedmiotów po wyznaczonej drodze.

W grupie 4-latków przechodzimy stopniowo do chodu na nieznacznej wysokości, do wykonywania łatwych ruchów równoważnych, stania na jednej nodze, które następnie można utrudnić przez dodatkowe ruchy i z przyborem i bez przyboru, np. odwracanie głowy, zamykanie oczu, prace ramion, przekładanie woreczka pod kolanem itp.

Większość dzieci 5-letnich wykonuje swobodnie chód po ławeczce lub innych naturalnych przyrządach np. krawężniku, pochylni. Dlatego ćwiczenia te można utrudniać dodatkowymi zadaniami, np. idąc po ławce przełożyć woreczek z jednej strony, na drugą, przenieść klocek , piłkę na wyciągniętej dłoni itp. Można również od dzieci 5-letnich wymagać utrzymania równowagi po intensywnym ruchu.

Dzieciom 6-letnim utrudniamy chód po ławeczce wymagając przekraczania przeszkód, przechodzenia w pochyleniu pod linką, na czworakach, podskokami. Wprowadzamy również próby przejścia po listwie odwróconej ławeczki.

Zabawy na czworakach

Zabawy na czworakach w okresie przedszkolnym maja dla dzieci szczególne znaczenie. Czworakowanie wpływa na prawidłowość kształtowania się naturalnych krzywizn kręgosłupa, głównie odcinka lędźwiowego. Dzięki pracy dużych grup mięśniowych tułowia chodu na czworakach jest zabiegiem poprawiającym postawę.

W grupach dzieci młodszych należy stosować chody na czworakach jako dowolne naśladowanie piesków, kotków, swobodne poruszanie się na czworakach w kierunku na wprost, ze zmianą kierunku i z omijaniem przeszkód, z przejściem pod przeszkodami rozstawionymi w linii prostej i w slalomie.

W grupach dzieci starszych, prowadzimy ćwiczenia na czworakach zarówno w formie zabawowej, jak i zadaniowej, utrudniając je przez wydłużenie chodu, korzystanie z różnorodnych przyborów i przyrządów, wymijanie się, chód na dwóch rękach i jednej nodze. Ćwiczymy nadal skoki zajęcze i żabie, a po dobrym opanowaniu chodu na czworakach wprowadzamy zabawy z pościgiem, a także wyścigi, stosując współzawodnictwo indywidualne i zespołowe.

Zabawy bieżne

Bieg ćwiczy szybkość, zręczność, wytrzymałość, pobudza czynność serca i płuc oraz przemianę materii.
Szczególne znaczenie mają zabawy bieżne w okresie chłodnych dni, gdyż najskuteczniej i najszybciej rozgrzewają dzieci.

Wśród zabaw bieżnych możemy wyodrębnić różne ich rodzaje:

  • Zabawy bieżne masowe – biorą w nich udział jednocześnie wszystkie dzieci. Ruch jest w nich intensywny, lecz swobodny. W czasie biegu zwracamy uwagę na wzajemne wymijanie się bez potrącania. Zabawy te stosujemy we wszystkich grupach wiekowych
  • Zabawy bieżne z elementem orientacji – cechuje ruch niezbyt nasilony. Wyrabiają one orientację, spostrzegawczość, szybkość decyzji, uczą swobodnego ruchu i biegu na palcach oraz szybkiej reakcji na bodźce słuchowe i wzrokowe. Zabawy te stosujemy we wszystkich grupach wiekowych.
  • Zabawy bieżne z pościgiem – wymagają szybkiej orientacji i decyzji oraz większej zręczności. Z tych względów nie stosujemy ich w grupie 3 i 4-latków.
  • Bieg w formie wyścigów – można wprowadzać w grupie dzieci starszych. Zadaniem wyścigów jest uzyskanie maksymalnej dla dzieci szybkości biegu przez wprowadzenie współzawodnictwa.

Zabawy i ćwiczenia z elementami rzutu, celowania i toczenia

Zabawy te rozwijają przede wszystkim mięśnie obręczy barkowej, ale również i mięśnie tułowia. Głównym ich zadaniem jest wyrobienie celności, siły, zręczności oraz pewności rzutów i chwytów. Kształcą one także zdolność oceny kierunku i odległości, przyczyniają się do doskonalenia koordynacji nerwowo – ruchowej oka i ręki.

Z dziećmi 3 i 4-letnimi prowadzimy ćwiczenia łatwe, zaczynając od rzutów lekkimi woreczkami lub tez stosując przybory naturalne (np. kasztany). Będą to rzuty przed siebie lewą i prawą ręką, rzuty w górę, do obręczy zawieszonej na wysokości oczu dzieci, do kosza stojącego w odległości trzech, czterech kroków. Po opanowaniu rzutów woreczkami wprowadzamy do ćwiczeń toczenie dużej piłki, początkowo w różnych kierunkach, a później w określonym kierunku. Ćwiczymy też łatwe formy chwytów w miejscu.

Z 5-latkami prowadzimy ćwiczenia i zabawy z elementami rzutu, chwytu, a także celowania dużą piłką. W rzutach woreczkami wydłużamy odległość rzutu, w rzutach do celu zmniejszamy cel, do którego rzucamy i ustawiamy go nieco wyżej. Oprócz woreczków i dużych piłek dajemy 5-latkom piłki średniej wielkości i małe, a także obręcze do toczenia.

6-latkom stawiamy już nieco większe wymagania w zakresie umiejętności w rzucaniu, chwytaniu i celowaniu. Rzuty i chwyty piłki utrudniamy przez dodatkowe ruchy, jak klaskanie, obroty, odbijanie piłki o ścianę, o ziemię, młynki, rzuty pod kolanem itp.

Zabawy i ćwiczenia z elementami wstępowania na przyrządy, zstępowania oraz wspinania się

Tego rodzaju zabawy i ćwiczenia mają duży wpływ na mięśnie całego ciała, szczególnie zaś na wzmocnienie pasa barkowego, mięśni tułowia i siły ramion.

W przedszkolu właściwą formą tych ćwiczeń jest wspinanie za pomocą rąk i nóg. Winno ono mieć charakter swobodnego pokonywania przeszkód, którymi mogą być: ławki gimnastyczne, krzesełka, drabinki, schody, obramowania piaskownicy, kłody drzew, pagórkowate wzniesienia, skarpy itp.

Ćwiczenia na przyrządach należy prowadzić w małych zespołach i asekurować dzieci chroniąc je przed wypadkiem.

Z młodszymi dziećmi przeprowadzamy tych ćwiczeń niedużo i stosujemy tylko niskie przeszkody. W grupach starszych stopniowo dążymy do swobodnego poruszania się do połowy, a później na całej wysokości przyrządów. Wprowadzamy również wspinanie i wstępowanie na przyrządy pionowe i skośne, przechodzenie przez otwory oraz próby przesuwania się w bok i zatrzymywani się na przyrządzie w celu wykonania określonego zadania.

Zabawy z elementami skoku i podskoku

Zabawy z elementem skoku i podskoku są podobne do zabaw bieżnych ze względu na wpływ, jaki wywierają na organizm. Angażują do pracy duże grupy mięśniowe, głównie mięśnie i stawy kończyn dolnych, pobudzają także do silnego działania serce i płuca, przyspieszają krążenie i powodują żywszą przemianę materii.
Obejmują podskoki, przeskoki przez niskie przeszkody, skok w dal i wzwyż oraz zeskoki z wysokości. Wyrabiają elastyczność, miękkość odbicia i doskoku, zręczność, wytrzymałość, a także odwagę, zwłaszcza w pokonywaniu przeszkód terenowych.

W grupie dzieci młodszych stosujemy najłatwiejszą formę: podskoki obunóż w miejscu, następnie z posuwaniem się ku przodowi, w bok, w tył, jak również przeskakiwanie płaskich przedmiotów (linki, liny, woreczki).

Dzieci w grupie średniej są silniejsze, mają lepszą koordynację ruchów, dlatego oprócz podskoków dajemy ćwiczenia skoku w dal i wzwyż oraz zeskoku z niewielkiej wysokości do przysiadu podpartego.

W grupie dzieci starszych zwiększamy wymagania w zakresie siły, odległości, wysokości i dokładności skoków, stosując już wszystkie formy z użyciem przyrządów i przyborów, jak również z wykorzystaniem naturalnego terenu na spacerach.

Zabawy w elementami skoku i podskoku należy prowadzić krótko i przeplatać momentami wypoczynku.

II. Ćwiczenia poranne

Głównym zadaniem ćwiczeń porannych jest zorganizowanie i zdyscyplinowanie grupy, przejście w sposób uporządkowany ze swobodnej dowolnej zabawy do czynności i zabaw grupowych, ożywienie i wytworzenie miłego, pogodnego, radosnego nastroju, wyrobienie umiejętności sprawnego i estetycznego poruszania się, pobudzenie układu krwionośnego i oddechowego do intensywniejszego działania. Ponadto celem tych ćwiczeń jest kształtowanie poprawnej postawy dziecka oraz hartowanie.

Ćwiczenia poranne przeprowadza się z dziećmi przed śniadaniem. Czas trwania ćwiczeń jest krótki, wynosi około 5 minut, zależnie od sytuacji, nastroju dzieci.

Ramowy układ ćwiczeń porannych przedstawia się następująco:

  • Zabawa lub ćwiczenie orientacyjno – porządkowe o charakterze ożywiającym
  • Ćwiczenia uruchamiające duże grupy mięśniowe
  • Ćwiczenia mięśni brzucha lub zabawa na czworakach
  • Skłony boczne tułowia lub skręty
  • Ćwiczenia lub zabawa z elementem równowagi
  • Zabawa bieżna lub skoczna
  • Ćwiczenia uspokajające – najczęściej rytmiczny marsz.

III. Ćwiczenia gimnastyczne

Zajęcia takie prowadzimy dwa razy w tygodniu. W grupach młodszych czas trwania zajęć to 15 minut; w grupach starszych: 25 – 30 minut. Zadaniem tych zajęć jest:

- dostarczenie ustrojowi bodźca rozwojowego,

- czuwanie nad harmonijnym rozwojem ciała i korygowanie dysproporcji rozwojowych,

- wyrabianie poprawności ruchów,

- rozwijanie naturalnych czynności ruchowych.

         1. Zasady układania zestawów ćwiczeń i zabaw.

Układy ćwiczeń trzeba starannie przemyśleć i przygotować, biorąc pod uwagę podane niżej zasady.

  • Zasada stopniowania wysiłku – zasada ta wymaga, aby natężenie ćwiczeń narastało stopniowo, od łatwiejszych do bardziej intensywnych, w czasie których wysiłek mięśniowy jest znacznie większy.
  • Zasada wszechstronności – w myśl tej zasady należy w czasie zajęć przećwiczyć wszechstronnie cały organizm, tj. jego funkcje fizyczne i psychiczne.
  • Zasada zmienności pracy mięśniowej – zasada ta wymaga, aby nie skupić dużej ilości ruchu o podobnym charakterze. Nie należy więc dawać zbyt wielu ćwiczeń działających na te same grupy mięśniowe.

    2. Kolejność ćwiczeń w zestawie.

             Część wstępna:

  • Zabawa lub ćwiczenie orientacyjno – porządkowe.
  • Ćwiczenie uruchamiające duże grupy mięśniowe.

Część główna:

  • Ćwiczenie kształtujące tułowia i w płaszczyźnie strzałkowej – skłony w przód i w tył, wzmacniające mięśnie grzbietu.
  • Ćwiczenie kształtujące tułowia w płaszczyźnie czołowej – skłony boczne
  • Ćwiczenie mięśni brzucha lub zabawa na czworakach
  • Ćwiczenie lub zabawa z elementem równowagi
  • Zabawa bieżna
  • Ćwiczenie tułowia – skręty lub skrętoskłony
  • Rzuty, wspinanie
  • Podskoki lub skoki.

    Część końcowa:
     
  • Ćwiczenie wyprostne
  • Ćwiczenie przeciw płaskiej stopie
  • Zabawa lub ćwiczenie o nieznacznym ruchu
  • Ćwiczenie rytmu

    3. Formy prowadzenia ćwiczeń.

Ćwiczenia gimnastyczne prowadzimy:

- w formie zabawowo – naśladowczej, która polega na tym, że dziecko dzięki bogatej wyobraźni ilustruje i naśladuje ruchem czynności ludzi dorosłych, sposoby poruszania się i zachowania zwierząt, ptaków, funkcjonowanie maszyn, zabawek itp.

- w formie zadaniowej, zwanej też metodą bezpośredniej celowości ruchu. Jak sama nazwa sugeruje, polega ona na stawianiu dziecku określonych zadań ruchowych do wykonania. Prowadząc ćwiczenia w tej formie często używamy przyborów, których znacznie jest bardzo duże: wprowadzają zainteresowanie, ożywienie i zmuszają dziecko do dokładnego wykonania zadań.

Literatura

Kazimiera Wlaźnik, Wychowanie fizyczne w przedszkolu, Warszawa, wydawnictwo WSiP