Renata Pietras-Pacynko
Doradca metodyczny wychowania przedszkolnego
Nasze małe pociechy często tworzą zadziwiające skojarzenia, opowiadają zestawiając obok siebie niezrozumiałe dla nas fakty i relacje. Aby wspierać myślenie dziecka należy tak organizować proces uczenia się, aby dziecko miało możliwość łączenia przyczyny ze skutkiem i wnioskowania o ty, które zmiany są odwracalne, a które nieodwracalne. Należy podczas zabaw odnosić treści do sfery najbliższego otoczenia dziecka z uwzględnieniem jego różnic indywidualnych. Wspieranie dziecka będzie skuteczniejsze jeśli podczas zajęć – zabaw, dziecko będzie miało możliwość dotykania, składania, rozkładania, nakładania, przesuwania. Takie doznania przyczyniają się do łatwiejszego poznawania „najbliższego świata” przez dziecko. W trakcie działania dzieci manipulując uczą się określać pierwsze związki np. ustawiam klocki jeden na drugim i wieża jest coraz większa….; ustawiłem krzywo klocki i moja wieża przewróciła się… itp. Zatem dziecko uczy się określać związki przyczynowo – skutkowe, zaczyna przewidywać co może się stać. Podczas tego typu zabaw dorosły może naprowadzać dziecko używając słów: spójrz…; zobacz co się stanie…; tym razem może inaczej, jak myślisz… itp.
Opis zabaw wspierających umiejętności klasyfikowania oraz łączenia przyczyny ze skutkiem wraz z gotowymi pomocami do druku dla nauczycieli i rodziców:
Dzieci siadają w parach naprzeciw siebie (może być dziecko i rodzic). Każda osoba posiada komplet kart. Zaczyna osoba wspólnie ustalona. Gra polega na kolejnym układaniu kart, dopasowując do ułożonej karty. Prosimy każdego gracza aby mówił np. czerwony trójkąt i żółte koło. Druga osoba dokładając kartę mówi: żółte koło pasuje do żółtego koła itd.
Początkowa gra może najmłodszym dzieciom sprawiać kłopot i dobieranie kartoników będzie problemem. Później dzieci będą układały zdecydowanie szybciej i operacje umysłowe będą przebiegały sprawniej.
Jeśli do zabawy przystępują dwie osoby, to każda siada obok siebie. Każda z osób posiada taką samą talię kart – rysunków. Osoba dorosła rozpoczyna opowiadanie pokazując obrazki. Dziecko uważnie słucha i układa takie same obrazki przed sobą jak prezentuje to dorosły. Jeśli w trakcie opowiadania powtarzane są osoby, bądź zwierzęta, dziecko układa karty według opowiadania (przekłada je tak jak mówi treść opowiadania) przykład poniżej. Grę powtarzamy. Możemy w kolejnych dniach samodzielnie układać opowiadania wykorzystując gotowe karty.
Opowiadanie „Gospodarstwo Tadzia” – do druku
Karty do opowiadania – do druku
Sprzątanie to doskonała okazja do nauki segregowania i klasyfikowania. Dziecko zastanawia się co i gdzie należy umieścić, które klocki i zabawki wkłada do pojemników, a które odkłada na półkę. Przyczynia się to jednocześnie do nauki dbania o swoje zabawki i porządkowania pokoju. Każde porządki powinny rozpoczynać się od omówienia z dzieckiem co, gdzie leży i jak należy sprzątać pokój. Następnie wszystkie zabawki należy umieścić na środku pokoju. Następuje porządkowanie: układanie wszystkich zabawek, klocków na właściwych miejscach. Dorosły może jednocześnie umieścić podpisy miejsca zabawek np. klocki, lalki, biurko, kredki itp. Na koniec następuje omówienie segregowania i układania; sprawdzenie czy wszystko znalazło swoje miejsce.
Warto omówić jak należy się przygotować i dobrze zaplanować wyjście np. na plac zabaw, do parku. Dzięki takiemu przygotowaniu dziecko dostrzeże logikę dobrego planu, pomoże mu przewidzieć co może się zdarzyć.
Na początek omawiamy z dzieckiem wyjście do parku. Ustalamy, że takie wyjście musi się odbyć kiedy będzie słonecznie. Rozmawiamy co musimy zabrać ze sobą, co może nam być potrzebne. Kiedy nadchodzi ustalony dzień i jest słonecznie, przed wyjściem przygotowujemy wszystkie potrzebne rzeczy: koc, napoje, piłkę, książkę. Taki plan czynności pozwoli dziecku i nauczy go planowania swoich działań w przyszłości.
Wyprawa do parku przebiega według ustalonego planu: planowanie, przygotowanie potrzebnych materiałów, wyjście. Podczas pobytu w parku kolejne ustalenia: rozkładamy koc, zabrane przedmioty i posiłek. Spędzamy czas, a o ustalonej porze wszystko zbieramy, porządkujemy i wracamy. Każdą czynność omawiamy z dzieckiem i tłumaczymy. Po powrocie do domu rozmawiamy z dzieckiem co nam dało dobre przygotowanie i planowanie swoich działań, czego dzięki planowaniu uniknęliśmy.
Przedstawienia, opowiadania zdecydowanie mogą się przyczynić do ułatwienia myślenia dziecka, dokonywania operacji umysłowych dotyczących wiązania przyczyny ze skutkiem. Dodatkowym atutem jest możliwość wprowadzenia treści wychowawczych i kształcących. Warto w swojej pracy stosować dużo opowiadań, mogą być poparte kolorowymi obrazkami, odgłosami przyrody. W opowiadaniach tego tupu stosujemy zasadę, że każda przyczyna musi mieć skutek – musi być wyraźnie ukazana.
Można wykonać je samodzielnie, wycinając kolorowe ilustracje z czasopism dziecięcych. Możemy znaleźć gotowe karty – historyjki. W swojej pracy wykorzystuję m.in. karty szkolnej oficyny wydawniczej eurotest.pl
Historyjka obrazkowa „Od ziarenka do bochenka”
(karty objęte prawami autorskimi, nie do druku)
Wprowadzanie historyjek obrazkowych:
- Dorosły siada naprzeciw dziecka. Kładzie przed nim ostatni obrazek z historyjki i szczegółowo go omawia, zadając jednocześnie pytania dziecku: co widzi na obrazku itp. Po omówieniu obrazka, odwraca go na drugą stronę aby nie rozpraszał uwagi dziecka przy kolejnych obrazkach.
- Następnie pokazuje dziecku pierwszy obrazek i ponownie zadaje dziecku pytania – wspólnie omawiają obrazek. Dorosły pomaga dziecku dostrzec to co może łączyć oba obrazki. Ponownie zasłania obrazek.
- Przystępuje do oglądania drugiego obrazka z serii. Tak postępuje aż wszystkie obrazki zostaną obejrzane i omówione.
- Ostatnim etapem będzie odwrócenie wszystkich obrazków i ułożenie ich według kolejności od pierwszego do ostatniego. Łączymy przyczynę ze skutkiem.
Jeśli dziecko ma trudności w zrozumieniu i ułożeniu kolejności, zabawę z historyjką zaczynamy od początku.
