Małgorzata Pietruk
doradca metodyczny wychowania przedszkolnego
malgorzatapietruk@cen.edu.pl
Przedszkolak bawi się w teatr
Aktywność twórcza stała się pożądaną dyspozycją człowieka. Osoba kreatywna, innowacyjna ma szansę na pełne i podmiotowe uczestnictwo w procesie nieustannie dokonujących się zmian. Kreatywność kwalifikuje się do jednej z najbardziej kluczowych kompetencji we współczesnej rzeczywistości. Kreatywność przejawia się nie tylko zdolnością do generowania nowych idei, pomysłów, ale przede wszystkim jest stanem umysłu.
Osoba kreatywna posiada określone cechy, takie jak: zdolności twórcze, ujawniane w jakiejś dziedzinie, świadomość siebie i własnych możliwości, odwaga twórcza, polegająca na tworzeniu tego, co nowe, zarówno w wymiarze ogólnospołecznym jak i jednostkowym.
Rozwojowi kreatywności i realizacji potencjału twórczego sprzyja edukacja przez sztukę, w tym edukacja teatralna.
Znawcy tematu określają edukację teatralną jako: „rozwój osobowości dzieci i młodzieży przez bezpośredni kontakt z widowiskami teatralnymi.”
W skład edukacji teatralnej wchodzą trzy elementy: uczestnictwo w kulturze teatralnej, działania twórcze oraz wiedza o teatrze.
Niezwykle ważnym dla twórczego rozwoju dziecka składnikiem edukacji teatralnej jest jego własna aktywność twórcza. Prawidłowa i skuteczna edukacja teatralna nie może być pozbawiona tego elementu.
Aktywność twórcza pełni następujące funkcje w życiu jednostki:
funkcję rozwojową – dzięki twórczości rozwijają się ważne sfery osobowości człowieka,
funkcję ekspresyjną – twórczość daje możliwość wyrażania indywidualnych myśli i przeżyć w języku sztuki,
funkcję socjalizacyjną – twórczość umożliwia wejście w określone role społeczne, prowokuje do podejmowania wysiłku i odpowiedzialności za inne osoby,
funkcję terapeutyczną – dzięki twórczości możliwe staje się odreagowanie napięć i lęków oraz nabywanie umiejętności konstruktywnego rozwiązywania konfliktów,
funkcję edukacyjną – twórczość sprzyja opanowaniu nowych umiejętności i wiedzy.
Istotą edukacji teatralnej w wychowaniu dzieci jest współuczestnictwo w akcie twórczym, wszystkich uczestników zajęć. W kreowaniu przedstawienia, na każdym etapie realizacji dzieła, powinni brać udział wszyscy. Nauczyciel – instruktor ma być przewodnikiem, który uczy warsztatu i organizuje pracę zespołu oraz inspiruje do twórczego myślenia i działania.
Dzieci dzięki wrodzonemu instynktowi gry dramatycznej i potrzebie ekspresji, same powinny tworzyć spektakle w procesie kreacji zbiorowej, zaś prowadząca teatr osoba dorosła ograniczyć swoją aktywność do troski o jednolity artystycznie styl działań scenicznych.
Taka forma zajęć teatralnych, oparta o rzeczywisty dialog z dzieckiem, wzmacnia w nim poczucie sprawstwa, a tym samym poczucie podmiotowości.
Edukacja teatralna powinna być integralną częścią wychowania dzieci we współczesnym świecie. Pozwala ona wychować przyszłego aktywnego, wrażliwego odbiorcę sztuki, a także pomaga rozwijać inteligencję emocjonalną każdego dziecka. Teatr zaspokaja potrzeby psychiczne dzieci i może odegrać kluczową rolę w kształtowaniu osobowości. Przede wszystkim jest przeżyciem zbiorowym. Dziecko występuje tu jako uczestnik spektaklu. Odbiera go w towarzystwie innych, jest członkiem pewnej wspólnoty, identyfikuje się z nią, a przeżycia w grupie są szczególnie mocne.
Tak działa swoista magia teatru; dziecko czuje, że wokół niego dzieje się coś wyjątkowego, niepowtarzalnego. Teatr jest dla dzieci rzeczywistością wyjątkową, w której wszystko może się zdarzyć. Pozwala na kontakt z żywym słowem, dzięki czemu lepiej rozwija się mowa dziecka, wzbogaca słownictwo. Bycie widzem pomaga w kształtowaniu wrażliwości estetycznej, rozwijaniu zainteresowań, poznawaniu uniwersalnych wartości.
Kontakt dzieci z teatrem to nie tylko „bycie widzem”, ale również zabawy w teatr, podczas których dziecko pragnie być nie tylko autorem lecz także aktorem. Przemawiają za tym duże zdolności naśladowcze dziecka oraz wszechstronność estetycznych przeżyć. Wprowadzenie dzieci w świat sztuki poprzez zabawy „na niby”, przynosi im wiele korzyści, rozwija wyobraźnię, doskonali mowę, która staję się wyrazista, melodyjna, właściwie akcentowana.
Inscenizacja wyzwala i zużytkowuje muzyczne, plastyczne, ruchowe i słowne możliwości dziecka. Udawanie kogoś innego jest bliskie nam wszystkim. Płynie z dążenia do wydania się lepszym, groźniejszym, ważniejszym niż w istocie jesteśmy. Odtwórca roli ma okazję realizować swoje marzenia i wcielić się w ulubionego bohatera.
Poprzez uczestnictwo w zabawach teatralnych dzieci nieśmiałe, pochłonięte zabawą zapominają o nieśmiałości, dzieci niezdyscyplinowane i hałaśliwe mogą wyciszyć się oraz wdrożyć do panowania nad sobą.
Duże korzyści wyniosą dzieci z zabaw teatralnych, w których nie posługują się gotowym tekstem, ale mówią własnymi słowami, improwizują. Dzięki temu uczą się poprawnego i jasnego wyrażania myśli, zwiększają zasób słownictwa, próbując dobierać słowa w danej
sytuacji najodpowiedniejsze. Równie wartościowa będzie zabawa w inscenizację utworów literackich, opowiadań, wierszy, legend, baśni, niektórych scen z filmów dla dzieci.
Inscenizacja rozwija dziecięcą spostrzegawczość, pamięciowa nauka nawet najprostszych kwestii lub powtarzanie ich za kimś dorosłym, wyrabia umiejętność wypowiadania się z zastosowaniem zmiany siły, tonu głosu, tempa, pauz. Podczas zabaw teatralnych kształtuje się prawidłowa emisja głosu i dykcja. Zabawy teatralne wywierają duży wpływ na kształtowanie charakteru i osobowości dzieci, wyostrzają zmysł obserwacji oraz rozładowują nagromadzone emocje. Są jednym z efektywnych środków wychowania wszechstronnego, dają możliwość wspólnego działania, wspólnej radości z osiągniętego celu.
Zabawy „na niby” pozwalają kształtować uczucia, przyswajać właściwe postawy moralne, a także uczą dziecko cieszyć się i smucić, dostrzegać dobro i zło.
Wybrane formy teatralne – techniki teatralne:
Teatr lalek - kukiełka, pacynka, marionetka, jawajka
Teatr cieni
Teatr pantomimy
Inscenizacja
Drama edukacyjno – uzupełniajaca.
Wybór technik a także sposobów ich realizacji zależy od grupy dzieci, od ich zainteresowań, potrzeb i możliwości rozwojowych. Edukacja teatralna, realizowana poprzez pantomimę, improwizację, teatr kukiełkowy, ćwiczenia dramowe, inscenizację, stymuluje swobodną twórczość dziecka, staje się okazją osiągania osobistego sukcesu. Jest doskonałą podstawą harmonijnego rozwoju dziecka.
W ramach edukacji teatralnej ważne jest także organizowanie wycieczek, wyjść do teatru. Celem tych działań powinno być wzbogacenie przeżyć estetycznych dziecka oraz jego doświadczeń i wiedzy.
Etapy przygotowania przedstawienia
Przedstawienie będzie zakończone, gdy dzieci będą swobodnie działać w rolach i dobrze czuć się na scenie.
Stymulowanie aktywności wychowanków powinno polegać na odkrywaniu przed nimi różnych rytmów i dźwięków, na umożliwianiu im poznania możliwości własnego ciała, aparatu głosu i mowy, na poznawaniu przestrzeni. Wszystkie działania powinny być wspierane ćwiczeniami pamięci, dykcji, wzbogacaniem słownictwa i rozwijaniem swobodnych wypowiedzi dzieci.
Ważnym elementem w organizacji zabaw teatralnych odgrywa aranżacja przestrzeni. Zabawy w teatr nie muszą odbywać się na scenie, dobre jest każde miejsce w sali, które można przeobrazić w przestrzeń akcji dramatycznej. Różnorodne rekwizyty - często wykonane przez same dzieci - powinny uatrakcyjniać ich zabawy, budzić zainteresowanie i rozwijać inwencję twórczą, a nie krępować i ograniczać. Warto zorganizować w sali kącik teatralny, do którego dzieci będą mogły zaglądać i bawić się podczas zabaw dowolnych.
Bawiąc się z dziećmi w teatr należy stosować naprzemienne formy aktywności tj. taniec, recytacja, śpiew, które nie wywołują znużenia małego twórcy. W atmosferze swobody i wolności dzieci będą wspaniale wczuwały się w nowe role i sytuacje, tworząc spektakl na gorąco. Stosowane w pracy z dzieckiem małe formy sceniczne i zabawy twórcze to bogate źródło satysfakcji a także początek prawdziwych przeżyć, które realizują się przy pełnym i autentycznym zaangażowaniu małego widza i aktora. Dzieciństwo jest przykładem życia spontanicznego, swobodnej gry wyobraźni, twórczego działania w zakresie rysunku, muzyki, kreatywnego gestu, ruchu i improwizowanej gry teatralnej.
