II 2021 Zimowa gimnastyka buzi i języka

Zimowa gimnastyka buzi i języka.

Małgorzata Pietruk – doradca metodyczny wychowania przedszkolnego

 

„W języku podobnie jak w muzyce najważniejsze

jest poznanie ogólnych współzależności.”

Roman Jakobson

 

Dziecko przyswaja system językowy działając w świecie. Proces ten jest ściśle powiązany  z rozwojem wszystkich zmysłów i funkcji psychicznych. Słowo pozwala dziecku poznawać, rozumieć, opisywać świat. Język, jako środek komunikacji, formułuje się wraz z kształtowaniem funkcji poznawczych, emocji, uczuć. Dziecko rozwijając umiejętności językowe, powinno mieć stworzone odpowiednie warunki. Rozwój mowy uwarunkowany jest genetycznie. Uzależniony jest od wrodzonych właściwości organizmu człowieka i możliwy jest w kontakcie ze środowiskiem społecznym, innymi ludźmi. W procesie rozwoju mowy współgrają czynniki biologiczne oraz społeczne.

Leon Kaczmarek w rozwoju mowy wyodrębnia cztery okresy:

  • okres melodii (0 – 1)
  • okres wyrazu (1 – 2)
  • okres zdania (2 – 3)
  • okres swoistej mowy dziecięcej (3 – 7)

Okres melodii

  • Krzyk (pierwszy sposób komunikacji, wyraża swoje potrzeby, które są zaspokajane przez dorosłych. Krzyk jestćwiczeniem narządu oddechowego).
  • Głużenie, gruchanie (pojawia się około 2 – 3 miesiąca życia, nieświadome ćwiczenie narządów artykulacyjnych).
  • Gaworzenie (około 6 miesiąca, zamierzone powtarzanie dźwięków, jest treningiem słuchu

Okres wyrazu

Dziecko używa samogłosek, wymawia spółgłoski: p, b, m, t, d, n, k, ś czasem ć. Pozostałe spółgłoski zastępuje innymi, o zbliżonym miejscu artykulacji. Upraszcza grupy spółgłoskowe. Okres wyrazu charakteryzuje się u dziecka wymawianiem tylko pierwszej sylaby lub końcówki.

Okres zdania.

Dziecko doskonali swoją mowę. Pojawia się wiele nowych głosek. W okresie zdania dziecko już wie jak powinna brzmieć dana głoska, ale ze względu na małą sprawność narządów artykulacyjnych nie zawsze umie je wypowiadać.

Okres swoistej mowy dziecięcej.

Dziecko zaczyna różnicować głoski. Pojawia się głoska „r”. Mowa dziecka jest daleka od „doskonałości”, ale zaczyna być zrozumiała dla otoczenia.

Aparat mowy składa się z trzech narządów:

  • Oddechowego (płuca, tchawica)
  • Fonacyjnego (krtań)
  • Artykulacyjnego (jama gardłowa; jama usta – język, wargi, podniebienie miękkie, żuchwa, zęby, dziąsła, podniebienie twarde, tylna ścian jamy gardła; jama nosowa).

Wymawianie dźwięków mowy składa się z dwóch etapów: fonacji i artykulacji. Fonacja to modulowanie powietrza, przepływającego przez głośnię. Artykulacja to tworzenie barwy dźwięków, czyli modulowanie strumienia powietrza w kanale głosowym. 

Dla jakości mowy jest ważne, aby te trzy narządy funkcjonowały sprawnie, aby ich praca była skoordynowana.

Rozwój mowy postępuje równolegle z rozwojem narządów artykulacyjnych. Mówienie jest sprawnością i trzeba je się uczyć jak wszystkich innych czynności. Od najmłodszych lat dziecko ćwiczy narządy artykulacyjne (ssanie, połykanie, żucie). W późniejszych okresach trening jest kontynuowany głownie poprzez czynność mówienia.

Pierwszym środowiskiem kształtowania mowy dziecka jest rodzina. Rozwój mowy  w rodzinie przebiega spontanicznie  i związany jest z codziennymi sytuacjami. Dziecko pyta i otrzymuje odpowiedzi od dorosłych. Wyzwala to mowę sytuacyjną.

Drugim środowiskiem, w którym dziecko rozwija mowę jest przedszkole. Wielkim atutem przedszkola jest program działań, stwarzanie zamierzonych sytuacji do słuchania prawidłowej i bogatej mowy, zadawania pytań, udzielania odpowiedzi, korygowania błędów i wad.

Zajęcia w przedszkolu z grupą dzieci możemy pogrupować na cztery rodzaje zajęć:

  • ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne,
  • ćwiczenia oddechowe,
  • ćwiczenia rytmizujące,
  • ćwiczenia słuchu fonematycznego.

Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne

  • Prawidłowe wymawianie wszystkich głosek uzależnione jest od sprawnego działania narządów mowy.
  • Ćwiczenia narządów artykulacyjnych mają na celu wypracowanie prawidłowych ruchów języka, warg, podniebienia. Dziecko musi mieć wyczucie danego ruchui położenia poszczególnych narządów mowy.

Gimnastyka narządów artykulacyjnych.

Ćwiczenia języka.

  • Wysuwanie języka – język wąski, szeroki.
  • Kierowanie języka w kąciki ust w prawo, w lewo przy szeroko otwartych ustach.
  • Unoszenie języka na górną wargę.
  • Unoszenie języka na zęby górne i cofanie go na podniebienie.
  • Dotykanie językiem wszystkich zębów po kolei.
  • Oblizywanie zębów ruchem okrężnym, usta szeroko otwarte.
  • Oblizywanie warg ruchem okrężnym, usta szeroko otwarte.
  • Wachlowanie językiem.
  • Mlaskanie językiem.
  • Kląskanie językiem.

Ćwiczenia warg.

  • Szerokie otwieranie i zamykanie ust.
  • Wysuwanie warg jak przy samogłosce „u”.
  • Rozchylanie warg jak przy samogłosce „e”.
  • Ruchy wysuwania i rozchylania warg naprzemiennie.
  • Rozciąganie warg poprzez cofnięcie kącików ust (jak przy samogłosce „i”.
  • Układanie wargi dolnej na górnej i górnej na dolnej.
  • Wysuwanie warg do przodu, przesuwanie w kąciki ust: w prawo, w lewo, wykonywanie ruchów okrężnych.
  • Zasłanianie zębów dolnych dolną wargą, zębów górnych górną wargą.
  • Dmuchanie przez złączone wargi lekko wysunięte do przodu.
  • Wymawianie samogłosek: i – u, a.
  • Wymawianie samogłosek: a, e, u, i, o, y (w tej kolejności).

Ćwiczenia oddechowe.

Ćwiczenia oddechowe mają na celu pogłębienie oddechu, rozruszanie przepony, wydłużenie fazy wydechu, zapobieganie arytmii oddechowej, mówienia na wdechu, kolizji między rytmem oddychania a strukturą wypowiedzi. 

Ćwiczenia oddechowe.

  • Puszczanie baniek mydlanych.
  • Zdmuchiwanie kawałków papieru z gładkiej lub chropowatej powierzchni.
  • Dmuchanie na zawieszonej na nitce kulce waty, kawałku papieru, plastikowy krążek.
  • Chłodzenie gorącej zupy – dmuchanie ciągłym strumieniem.
  • Zdmuchiwanie mlecza – długo, aż spadnie ostatnie nasionko.
  • Odtajanie zamarzniętej szyby – długie chuchanie.
  • Wypuszczanie powietrza z balonika, piłki, dętki – długie sss.
  • Ćwiczenia ruchowe dwufazowe: jedna faza wdech, druga faza wydech.
  • Parskanie wargami: brr, prr.
  • Liczenie na jednym wydechu.
  • Powtarzanie zdań na jednym wydechu.
  • Powtarzanie zdań szeptem, tak aby szept był słyszalny.

Ćwiczenia przepony.

  • Naśladowanie śmiechu: wesołego, beztroskiego, cichego, głośnego.
  • Naśladowanie śmiechu różnych osób: staruszki – he, he, he, kobiety – ha, ha, ha, mężczyzny – ho, ho, ho, dziewczynki – hi, hi, hi, chłopca – ha, ha, ha.

Ćwiczenia rytmizujące.

  • Ćwiczenia rytmizujące rozwijają poczucie rytmu oraz niezborność ruchową.
  • Przykłady ćwiczeń rytmizujących: marsz po kole w rymie tamburyna, zatrzymanie się i klaskanie w rytm, wymawianie rytmiczne imion dzieci, wyklaskiwanie imion w parach.

Ćwiczenia słuchu fonematycznego.

Słuch fonematyczny to zdolność precyzyjnego słyszenia i różnicowania dźwięków mowy. Dziecko musi wyodrębniać z potoku mowy wyrazy, w wyrazach sylaby, w sylabach głoski, uchwycić kolejność głosek w wyrazie.

Przykłady ćwiczeń:

  • Wyszukiwanie właściwych obrazków O którym obrazku mówię?
  • Różnicowanie koza – kosa, domek- Tomek.
  • Ćwiczenia narządów mowy prowadzimy z całą grupą, ponieważ stanowi fundament kultury żywego słowa. Ćwicząc pozwólmy dzieciom się bawić. Poprzez zabawę dzieci się uczą. Atrakcyjność zadań zależy od inwencji twórczej nauczyciela oraz dzieci.

Nauczyciel wzorem do naśladowania.

Podejmując pracę nad rozwojem, doskonaleniem i korygowaniem mowy dziecka, nauczyciel powinien sam mówić poprawnie i dawać przykład innym. Nasza mowa jest wzorem dla wychowanków. Dzieci naśladują nauczyciela. Na nauczycielu ciąży odpowiedzialność. Praca nad własną wymową staje się prywatną sprawą nauczyciela, ale także jego moralnym i zawodowym obowiązkiem.

Współpraca z rodzicami.

Podejmując działania sprzyjające rozwojowi mowy zachęcajmy do współpracy rodziców przedszkolaków. Angażujmy ich w ćwiczenia logopedyczne z dziećmi. Przedstawiajmy plan działań logopedycznych i mobilizujmy rodziców do współpracy w celu szybszego osiągnięcia efektów i wsparcia dzieci w mozolnych ćwiczeniach. Zachęcajmy rodziców do korzystania z porad specjalistów w placówce lub Poradniach Psychologiczno – Pedagogicznych.

 

Powodzenia podczas zabaw logopedycznych  z przedszkolakami.