Zimowa gimnastyka buzi i języka.
Małgorzata Pietruk – doradca metodyczny wychowania przedszkolnego
„W języku podobnie jak w muzyce najważniejsze
jest poznanie ogólnych współzależności.”
Roman Jakobson
Dziecko przyswaja system językowy działając w świecie. Proces ten jest ściśle powiązany z rozwojem wszystkich zmysłów i funkcji psychicznych. Słowo pozwala dziecku poznawać, rozumieć, opisywać świat. Język, jako środek komunikacji, formułuje się wraz z kształtowaniem funkcji poznawczych, emocji, uczuć. Dziecko rozwijając umiejętności językowe, powinno mieć stworzone odpowiednie warunki. Rozwój mowy uwarunkowany jest genetycznie. Uzależniony jest od wrodzonych właściwości organizmu człowieka i możliwy jest w kontakcie ze środowiskiem społecznym, innymi ludźmi. W procesie rozwoju mowy współgrają czynniki biologiczne oraz społeczne.
Leon Kaczmarek w rozwoju mowy wyodrębnia cztery okresy:
Okres melodii
Okres wyrazu
Dziecko używa samogłosek, wymawia spółgłoski: p, b, m, t, d, n, k, ś czasem ć. Pozostałe spółgłoski zastępuje innymi, o zbliżonym miejscu artykulacji. Upraszcza grupy spółgłoskowe. Okres wyrazu charakteryzuje się u dziecka wymawianiem tylko pierwszej sylaby lub końcówki.
Okres zdania.
Dziecko doskonali swoją mowę. Pojawia się wiele nowych głosek. W okresie zdania dziecko już wie jak powinna brzmieć dana głoska, ale ze względu na małą sprawność narządów artykulacyjnych nie zawsze umie je wypowiadać.
Okres swoistej mowy dziecięcej.
Dziecko zaczyna różnicować głoski. Pojawia się głoska „r”. Mowa dziecka jest daleka od „doskonałości”, ale zaczyna być zrozumiała dla otoczenia.
Aparat mowy składa się z trzech narządów:
Wymawianie dźwięków mowy składa się z dwóch etapów: fonacji i artykulacji. Fonacja to modulowanie powietrza, przepływającego przez głośnię. Artykulacja to tworzenie barwy dźwięków, czyli modulowanie strumienia powietrza w kanale głosowym.
Dla jakości mowy jest ważne, aby te trzy narządy funkcjonowały sprawnie, aby ich praca była skoordynowana.
Rozwój mowy postępuje równolegle z rozwojem narządów artykulacyjnych. Mówienie jest sprawnością i trzeba je się uczyć jak wszystkich innych czynności. Od najmłodszych lat dziecko ćwiczy narządy artykulacyjne (ssanie, połykanie, żucie). W późniejszych okresach trening jest kontynuowany głownie poprzez czynność mówienia.
Pierwszym środowiskiem kształtowania mowy dziecka jest rodzina. Rozwój mowy w rodzinie przebiega spontanicznie i związany jest z codziennymi sytuacjami. Dziecko pyta i otrzymuje odpowiedzi od dorosłych. Wyzwala to mowę sytuacyjną.
Drugim środowiskiem, w którym dziecko rozwija mowę jest przedszkole. Wielkim atutem przedszkola jest program działań, stwarzanie zamierzonych sytuacji do słuchania prawidłowej i bogatej mowy, zadawania pytań, udzielania odpowiedzi, korygowania błędów i wad.
Zajęcia w przedszkolu z grupą dzieci możemy pogrupować na cztery rodzaje zajęć:
Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne
Gimnastyka narządów artykulacyjnych.
Ćwiczenia języka.
Ćwiczenia warg.
Ćwiczenia oddechowe.
Ćwiczenia oddechowe mają na celu pogłębienie oddechu, rozruszanie przepony, wydłużenie fazy wydechu, zapobieganie arytmii oddechowej, mówienia na wdechu, kolizji między rytmem oddychania a strukturą wypowiedzi.
Ćwiczenia oddechowe.
Ćwiczenia przepony.
Ćwiczenia rytmizujące.
Ćwiczenia słuchu fonematycznego.
Słuch fonematyczny to zdolność precyzyjnego słyszenia i różnicowania dźwięków mowy. Dziecko musi wyodrębniać z potoku mowy wyrazy, w wyrazach sylaby, w sylabach głoski, uchwycić kolejność głosek w wyrazie.
Przykłady ćwiczeń:
Nauczyciel wzorem do naśladowania.
Podejmując pracę nad rozwojem, doskonaleniem i korygowaniem mowy dziecka, nauczyciel powinien sam mówić poprawnie i dawać przykład innym. Nasza mowa jest wzorem dla wychowanków. Dzieci naśladują nauczyciela. Na nauczycielu ciąży odpowiedzialność. Praca nad własną wymową staje się prywatną sprawą nauczyciela, ale także jego moralnym i zawodowym obowiązkiem.
Współpraca z rodzicami.
Podejmując działania sprzyjające rozwojowi mowy zachęcajmy do współpracy rodziców przedszkolaków. Angażujmy ich w ćwiczenia logopedyczne z dziećmi. Przedstawiajmy plan działań logopedycznych i mobilizujmy rodziców do współpracy w celu szybszego osiągnięcia efektów i wsparcia dzieci w mozolnych ćwiczeniach. Zachęcajmy rodziców do korzystania z porad specjalistów w placówce lub Poradniach Psychologiczno – Pedagogicznych.
Powodzenia podczas zabaw logopedycznych z przedszkolakami.