Renata Pietras-Pacynko
Doradca metodyczny wychowania przedszkolnego
METODA GIMNASTYKI TWÓRCZEJ R. LABANA
Rudolf Laban urodził się na Węgrzech w XIX wieku.
Ciekawostka: Rudolf Laban był nauczycielem Weroniki Sherborne.
Był tancerzem i choreografem. Opracował metodę ćwiczeń zwaną gimnastyka twórczą. Polega ona na nie na dokładnym powtarzaniu ruchów, a na innowacji i dowolności. Ćwiczenia powinny pozostawiać dziecku swobodę decyzji o wykonaniu ruchu, aby podkreślać jego indywidualizm. Aktywności ruchowej towarzyszy muzyczne tło, zajęcia prowadzone są w luźno ustawionej grupie, a pozycja wyjściowa dla dziecka jest dowolna.
Metoda ta najczęściej nazywana jest metodą inspiracji ruchowej. Daje ona nauczycielowi dużą swobodę w posługiwaniu się nią. Instrukcja nauczyciela dotyczy tylko tego co mają robić, od inwencji twórczej, pomysłowości i fantazji dzieci zależeć będzie, jak będą to robić. Wykonywanie ćwiczeń, przez dziecko jest niepowtarzalne, charakterystyczne tylko dla niego, ćwiczy tak jak chce stojąc, siedząc, klęcząc lub leżąc. Zajęcia prowadzone są w luźno ustawionej grupie i często towarzyszy im muzyka: piosenki które dzieci znają, muzyka poważna lub taneczna. Dzieci posługują się na zajęciach różnymi formami ruchu, np.: odkrywanie, naśladowanie, inscenizacja, mimika, pantomima, gimnastyka. Zatem metoda Labana jest metodą gimnastyki twórczej, metodą improwizacji ruchowej, u której podstaw leży naturalna ruchliwość. Pozwala ona na posługiwanie się różnymi formami ruchu, ekspresji, ćwiczeniami muzyczno – ruchowymi, zabawą, tańcem, opowieścią ruchową.
Główne założenia
W przedszkolu stosuje się tylko tematy o najniższym stopniu trudności z pośród 16 tematów generalnych na których opiera się ta metoda, są to:
Najistotniejsze jest przestrzeganie trzech zasad:
Nauczyciel staje się tutaj współuczestnikiem i współpartnerem zabawy. Przy tej metodzie niezwykle ważna jest nie tylko wszechstronność i stopniowanie trudności, ale również to, że dziecko decyduje, czy jest w stanie zrobić dane ćwiczenie!
Stosowanie /Wykorzystanie /Charakterystyka
Operuje się tu zadaniami ruchowymi otwartymi i zamkniętymi, opowieścią ruchową, ruchem zabawowo – naśladowczym, inscenizacją, improwizacją ruchową, pantomimą, mimiką, groteską, kanonami ruchowymi, ćwiczeniami muzyczno – ruchowymi przy użyciu instrumentów perkusyjnych, oraz muzyki żywej i mechanicznej, zabawami rytmiczno – tanecznymi, elementami tańców regionalnych i narodowych, które komponuje się następnie w małe układy. Trzeba jednak nadmienić, iż czasem wprowadza się tu ruch naśladowczy, bądź też wykonywany w formie ścisłej. Jest to niezbędne zwłaszcza przy wprowadzaniu ćwiczeń muzyczno – ruchowych i tańców. Omawiana metoda nie służy jednak nauczaniu techniki ruchu gimnastyczno – sportowego, lecz rozbudzaniu zdolności tanecznych już od najmłodszych lat. Na zajęciach prowadzonych tą metodą dzieci uczą się wyrażania siebie i swoich odczuć poprzez ruch własnego ciała zgodnie z rytmem muzyki lub własnej wyobraźni. W trakcie zajęć powstaje więź między ćwiczącymi - integracja grupy - dzięki kontaktom między dziećmi bardziej lub mniej sprawnymi ruchowo. Wychowankowie uczą się przestrzegać norm i zasad współżycia
w grupie przedszkolnej. Poznają różne gatunki muzyki, wyrabiają nawyk wsłuchiwania się w jej przesłanie, dostosowują się do poleceń osoby prowadzącej zajęcia czy będzie to nauczyciel, czy kolega z grupy. Metoda inspiracji ruchowej kształtuje u dzieci potrzebne im umiejętności, tj.: reakcję na znaki umowne lub symbole, poczucie rytmu, swobodne
i spontaniczne wyrażanie muzyki ruchem całego ciała, co w rezultacie usprawnia motorykę.
Zabawy inspirowane ruchem, muzyką dają wiele radości dzieciom, są okazją do spontanicznej aktywności, prowadzą do wyciszenia oraz rozładowania nadmiaru energii.
Korzyści wynikające z ćwiczeń prowadzonych metodą Labana:
Podczas zajęć dzieci naśladują zachowanie przedmiotów, na przykład lekkiej i ciężkiej piłki, udają zwierzęta, wykonują ruchy pantomimiczne czy wreszcie bawią się w lustro - jedno dziecko wykonuje ruchy drugiego.
METODA CARLA ORFFA
„Metoda ta nie uczy rywalizacji. Tu każde dziecko ma równe szanse,
każde może poczuć się wartościowe i odpowiedzialne za grupę.
Każde jest wyjątkowe ...”
U podstaw systemu Orffa zauważymy założenia ogólno wychowawcze, czyli wykorzystanie muzyki i aktywności muzycznej dziecka do celów wychowawczych, a także po to, by przygotować je do umiejętności zrozumienia dzieł sztuki. Orff skupia się na tym, aby rozbudzić u dzieci i młodzieży zamiłowania i zainteresowania muzyczne przez tworzenie muzyki – improwizacje, a nie przez jej odtwarzanie. Jego system kierowany był nie tylko do dzieci uzdolnionych muzycznie, ale do wszystkich dzieci w przedszkolach, szkołach, a nawet dzieci niepełnosprawnych fizycznie i umysłowo. Walorami metody Orffa są bowiem: wszechstronność, powszechność i atrakcyjność.
Naczelnym celem tej metody jest kształcenie przyszłych odbiorców muzyki. Jak pisze Orff: „Wszystkie przeżycia wczesnego wieku, wszystko co w dziecku zostanie obudzone i rozwinięte, pozostaje mu właściwe przez całe życie”. Tą zasadą kieruje się nowoczesna psychologia i pedagogika. Cała koncepcja pedagogiki muzycznej według C. Orffa opiera się na trzech zasadach: kładzenie nacisku na kształcenie poprzez zabawę, rozwijanie muzykalności dzieci, integracja muzyki, słowa i ruchu.
Początkowo, idąc za przykładem Dalcroze’a, propaguje gimnastykę rytmiczną, jako swoistą drogę umuzykalnienia. K. Orff wyszedł z założenia, że kulturę fizyczną dziecka należy rozwijać w ścisłej korelacji z kulturą rytmiczno – ruchową oraz kulturą słowa. Szeroko rozbudowany i wciąż otwarty repertuar ćwiczeń i zabaw daje okazję do rozwijania swych zadatków zarówno dzieciom wysoko uzdolnionym jak i zaniedbanym, które mają okazję wyrównać swe braki. Zarówno muzyka, jak i ruch oraz żywe słowo przenikają się wzajemnie.
Wszystkie ćwiczenia rytmizowania tekstów mają prowadzić do zrozumienia okresowości i prawidłowości budowy melodii. Z dziećmi i młodzieżą prowadzone są ćwiczenia, które zapoznają ich z prostą grą „echa” (imitacje), ćwiczeniami uzupełniającymi, z formą małej pieśni, wariacji, ronda i kanonu. Wszystkie te formy mogą być wykonywane rytmicznie lub rytmiczno – melodycznie z podkładem lub bez podkładu tekstu. Rytm muzyczny jest bardzo ściśle uzależniony od rytmu i śpiewności słowa.
Według Orffa muzyka wywodzi się ze słowa. Dlatego wychowanie muzyczne małych dzieci powinno rozpoczynać się od rytmizowania imion, zabawek, kwiatów, warzyw itp., u starszych wprowadza się przysłowia, powiedzonka, wierszyki. Natomiast nie wprowadza się wiadomości teoretycznych dotyczących metrum i wartości rytmicznych. Takty dwu -, trzy -, i czteromiarowe wprowadza się za pomocą wyrazów o różnej ilości sylab.
Kolejnym elementem wychowania jest dźwięk i stąd pomysł wprowadzenia do ćwiczeń akompaniamentu wykonywanego przez samych uczniów. Dzieci same próbują układać melodię do zrytmizowanych tekstów. Ćwiczenia te zaleca Orff „instrumentować” zarówno własnym ciałem (klaskanie, tupanie, klepanie, pstrykanie etc.) jak i instrumentami perkusyjnymi. Wśród tychże stosuje się instrumenty niemelodyczne: bębenki, tamburyny, mały i wielki bęben, zestaw bongosów, marakasy, pudełka, kołatki, kastaniety, talerze, grzechotki z brzękadłami i inne; oraz melodyczne: dzwonki, metalofony, ksylofony, trójkąt. W edukacji starszych dzieci można również używać instrumentów strunowych i dętych (wykluczył natomiast zupełnie fortepian)Orff zaleca również naukę dyrygowania.
Formy wychowania muzycznego według C.Orffa:
Etapy postępowania:
W metodzie tej odrzuca się wszelkie z góry narzucone schematy, ale wskazana jest następująca metoda postępowania, zgodnie z psychologią rozwojową dziecka: ćwiczenie (zadanie) rozpoczyna się od dzielonego na sylaby słowa czy zdania wypowiadanego w bardzo prostym rytmie; do tego dołącza się ruch ciała, a następnie ruch ten przenosi się na instrument perkusyjny. Słowo zamienia się w piosenkę, łączy się z gestem, ruchem, ręce klaszczą, potem sięgają po pałeczkę perkusyjną, ciało wprowadzane jest w ruch rytmiczny, lokomocyjny prowadzony po różnych liniach. Następnie wprowadza się improwizację ruchową z globalnym angażowaniem ciała, na tle muzyki perkusyjnej, żywej lub mechanicznej, bez przyboru lub z przyborem (metoda oferuje obfitość różnorodnych nietypowych przyborów) itp. Niepohamowana ruchliwość dzieci oraz tendencja do wyrażania się przy pomocy ruchu jest w różny sposób podporządkowana określonym zadaniom ruchowym manifestującym się w gestach, mimice i zadaniach docelowych. Chodzi tu głównie o poznanie przez dziecko swoich możliwości ruchowych, wyczucia stosunków przestrzennych, czasowych oraz wdrażanie do współpracy w grupie. Szczególną formą twórczości jest improwizacja ruchowa wymagająca fantazji i kultury ruchu, zrytmizowania i płynności ruchu a jednocześnie jest podporządkowana jakiemuś generalnemu zadaniu np. odtwarzanie ruchem wysokości dźwięków granej melodii lub podanego rytmu (np. zabawie młodych piesków, budzącej się do życia wiosny). Punktem wyjścia są przykłady z własnego otoczenia, własnych obserwacji i przeżyć, ilustracja ruchowa prostych opowieści, próba ilustracji ruchowej prostych rytmów i melodii.
Etapy improwizacji:
