IV 2017 Uczeń zdolny - jak pokierować jego rozwojem?

Danuta Lech - doradca metodyczny plastyki

Nowa podstawa programowa edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej mówi, że: Każde dziecko jest uzdolnione. Nauczyciel ma odkryć te uzdolnienia i je rozwijać. W trosce o to, aby dzieci odczuwały satysfakcję z działalności twórczej, trzeba stwarzać im warunki do prezentowania swych osiągnięć muzycznych, wokalnych, recytatorskich, tanecznych, sportowych, konstrukcyjnych.

Nauczyciel świetlicy szkolnej zapewne doskonale wie, że istotą pracy wychowawczej, opiekuńczej i dydaktycznej w tejże świetlicy  jest wspomaganie wszechstronnego rozwoju dziecka, przygotowanie go do uczestnictwa w życiu społecznym poprzez pobudzanie wyobraźni, usprawnianie procesów percepcji, umiejętności logicznego myślenia, wyrażania własnej osobowości i aktywizowanie jego zainteresowań oraz uzdolnień.

Jako nauczyciele świetlic szkolnych na pewno zetknęliście się z uczniami posiadającymi różnorodne uzdolnienia. Był to być uczeń uzdolniony w różnych dziedzinach.

Wnikliwa obserwacja i trafne zdiagnozowanie indywidualnych zainteresowań i talentów pozwoliły zapewne  na umiejętnie pokierowanie uczniem, tak aby, w efekcie wesprzeć rozwój jego zainteresowań.

Według teorii psychologicznych, uczeń zdolny, to taki, który ma wysoki iloraz inteligencji, duże osiągnięcia, wysoki poziom twórczy.

Znaczy to, że: często charakteryzuje go niepokój poznawczy, umie odejść od utartych schematów, potrafi znaleźć się w nowej sytuacji, ma pomysły nowych rozwiązań starych problemów, nie boi się wyzwań.

Bardzo ważne jest, aby uświadomić sobie, że często jest to dziecko, które sprawia w efekcie problemy wychowawcze, jest niepokorne, poszukujące.
W związku z tym, warto znać ogólne, charakterystyczne cechy ucznia zdolnego. Jednymi z ważniejszych są:

  • szybkie zapamiętywanie, prawidłowe kojarzenie i rozumowanie;
  • ciekawość świata, ludzi, dar bystrej obserwacji otoczenia;
  • dociekliwość, zadawanie dużej ilości pytań;
  • szeroki wachlarz zainteresowań, wszechstronna wiedza pozaszkolna, niekiedy, ukierunkowane uzdolnienia i pasje;
  • wykonywanie zadań umysłowych z przyjemnością, umiejętność skupienia uwagi przez dłuższy czas na tym, co go interesuje;
  • bogata wyobraźnia, ciekawe, oryginalne pomysły;
  • potrzeba wyrażania swoich wrażeń, myśli i emocji w różnych formach, np. w muzyce, tańcu, plastyce, sporcie, w słowie lub piśmie;
  • niezależna postawa, obrona swoich poglądów i pomysłów
  • poczucie humoru.

Jednak należy pamiętać, że są to dzieci, które mają często trudności w przystosowaniu się do grupy, przejawiające się w chęci ciągłego imponowania, dominowania, rywalizowania. Są często zarozumiałe, okazując lekceważenia rówieśnikom i nauczycielom. Inną cechą, która bywa charakterystyczną, jest egocentryzm, koncentracja na sobie, „zamęczanie nauczyciela”.

Dzieci te mogą mieć trudności w przechodzeniu od wiadomości do umiejętności, demonstrując często wiedzę encyklopedyczną.

Kolejną istotną cechą, której warto wspomnieć jest chwiejność emocjonalna, nieśmiałość lub nadpobudliwość psychoruchowa, zachowania agresywne bądź lękowe.

Zdolności dziecka mogą przejawiać się w zakresie:

  • sprawności manualnej przejawiającej się w technikach plastycznych i zajęciach praktycznych;
  • sprawności fizycznej;
  • umiejętności głosowych, słuchowych i rytmicznych;
  • zainteresowań czytelniczych, literackich i recytatorskich;
  • umiejętności dramatycznych i zainteresowań teatralnych;
  • umiejętności poznawcze związane z nieustannym zdobywaniem wiedzy poprzez gry i zabawy dydaktyczne, konkursy intelektualne, rozwiązywanie krzyżówek, rebusów itp.
  • umiejętności w zakresie posługiwania się komputerem;
  • umiejętności samorządności i współdziałania w grupie oraz jej kierowaniem.

Aby odpowiednio i trafnie „odkryć” indywidualne zdolności dziecka nauczyciel świetlicy powinien stosować odpowiednie, zróżnicowane metody i formy pracy, wykorzystujące zabawę, wyobraźnię, improwizację oraz koncentrację dziecka.

Nauczyciel powinien sobie uświadomić, że celem jego działań powinno być między innymi przygotowanie dziecka do samodzielnego, wartościowego organizowania czasu wolnego, wyzwalanie ciekawości poznawczej, ekspresji twórczej i kreatywności.

Należy sobie uświadomić, że proces rozwoju zdolności uczniów powinien przebiegać przy współpracy nauczycieli wychowawców, opiekunów kół zainteresowań oraz przede wszystkim rodziców, którzy mają obowiązek wspierać rozwój swoich dzieci na zajęciach pozalekcyjnych oraz w placówkach pracy pozaszkolnej.

Bibliografia:

  • Bandura L. Uczniowie zdolni. Kierowanie ich kształceniem. Warszawa 1994, Nasza Księgarnia.
  • Borzym I. Uczniowie zdolni. Warszawa 1979, PWN.
  • Dobrołowicz W. Psychologia twórczości w zarysie. Kielce 1982, WSP.
  • Lewowicki T. Kształcenie uczniów zdolnych. Warszawa 1986, WSiP.
  • Partyka M. Zdolni, utalentowani twórczy. Warszawa 1999, CMPPP