XI 2016 Metoda Carla Orffa – słowo, muzyka, ruch

Renata Pietras - doradca metodyczny wychowania przedszkolnego

Doskonałym narzędziem, wpływającym na kreatywność i rozwój fizyczny dziecka, jest muzyka. Towarzyszy mu ona prawie na każdym kroku: podczas występów, codziennych zabaw ruchowych, w trakcie porannej gimnastyki, wyliczanek czy wierszyków. Doskonałym rozwiązaniem w pracy nauczyciela jest metoda Carla Orffa, która niezwykle skutecznie wpływa na aktywizację ruchową dziecka i jego muzykalność.

Cała koncepcja pedagogiki muzycznej według Orffa opiera się na trzech zasadach: kształcenie poprzez zabawę, rozwijanie muzykalności dzieci, integracja muzyki, słowa i ruchu.

Etapy postępowania:

1. Podział słowa lub prostego zdania na sylaby wypowiadane w rytmie.
2. Poruszanie swoim ciałem w rytmie.
3. Przenoszenie ruchu na instrument.

Przy metodzie Carla Orffa najczęściej sięga się po grę na instrumentach, ruch przy muzyce oraz tworzenie muzyki, rzadziej wykorzystuje się śpiew i słuchanie muzyki.

Gra na instrumentach – szczególna rola w systemie Carla Orffa. Dzieci mają kontakt z instrumentami od samego początku. Dobór repertuaru do wykonania przy pomocy instrumentów jest tak dobrany, aby nie znużyć i nie zniechęcić dzieci. Używamy instrumentów melodycznych (do wygrywania melodii) np. dzwonki; instrumentów niemelodycznych (wygrywamy tylko rytm) np. tamburyn oraz instrumenty wykonane przez dzieci np. kubeczki z grochem.

Ruch przy muzyce – nie ma ustalonych reguł poruszania się. Ruch jest spontaniczny, ma charakter kreatywny. Jest swobodny, zależny od wewnętrznego nastroju dziecka. Na samym początku ruch przy muzyce w koncepcji Orffa ma charakter prosty: chód, bieg, podskoki, czworakowanie. Następnie przybiera charakter improwizowany, by w końcu stać się kreatywnym.

Tworzenie muzyki – przybiera kształt improwizacji (wokalnej, instrumentalnej, wokalno/instrumentalnej i ruchowej). Jest całkowicie swobodna, niezależna, nie należy ograniczać jej żadnymi regułami. Ten etap improwizowania charakterystyczny jest szczególnie w grupach dzieci młodszych o mniejszym doświadczeniu muzycznym. Następne etapy w tworzeniu muzyki w systemie Orffa noszą już pewne cechy improwizacji kierowanej. Prowadzący może już narzucać dzieciom pewne zasady, np. dobór instrumentów, linię melodyczną, czy rytm.

Śpiew – już pierwsze kontakty dziecka z muzyką związane są ze śpiewem. Występuje on praktycznie w każdej zabawie. Dlaczego odgrywa jednak on tutaj rolę drugoplanową? W koncepcji Orffa śpiew polega na wykonywaniu piosenek dziecięcych, ludowych, fragmentów muzyki poważnej przy akompaniamencie (zwykle perkusyjnym). Główny nacisk kładzie Orff na ekspresję wynikającą z zaangażowania dziecka i na jego możliwości twórcze.

Słuchanie muzyki – nie odgrywa roli pierwszoplanowej. Ma miejsce podczas wspólnej improwizacji (np. ruchowej) także podczas wspólnego odtwarzania muzyki i gry na instrumentach. Dzieci mają okazję przysłuchiwać się dźwiękom, dostrzegają barwę instrumentów, rozwijają wrażliwość na ich współbrzmienie. Metoda Orffa daje możliwość przygotowania do percepcji muzyki.

Nauka improwizacji to również jeden z podstawowych elementów metody Orffa. Przebiega ona kolejno w trzech etapach:

1. Etap słowno - rytmiczny – wprowadzenie wartości rytmicznych (dzieci improwizują rytm do imion, nazw, wierszy, itp.). Można wykorzystywać dodatkowe klaskanie, tupanie, pstrykanie palcami, uderzanie dłońmi o uda, itp.
2. Echo rytmiczne – powtarzanie rytmu podanego przez nauczyciela na zasadzie „echa” przez dzieci
3. Etap rytmiczno-melodyczny – układanie melodii do własnego imienia, nazw zwierząt, kwiatów, śpiewanki muzyczne.

W przypadku wszelkiego typu improwizacji pierwszy etap tworzenia muzyki opiera się na elementarnej skali muzycznej jaką jest pentatonika. Jest ona najbliższa małym dzieciom. Kolejne etapy nauki  improwizacji charakterystyczne są już dla dzieci starszych.

Należy pamiętać aby podczas prowadzenia zajęć metodą Carla Orffa przestrzegać pewnych założeń:

• Zajęcia powinny odbywać się w miłej, wesołej atmosferze.
• Dzieci powinny odczuwać wewnętrzną chęć uczestniczenia w zajęciach, nie mogą być zmuszane.
• Zajęcia opierają się głównie na ruchu, więc nie może on być ograniczony i krępowany, dlatego powinny być prowadzone w specjalnym pomieszczeniu bez ławek, bądź ławki powinny być ustawione pod ścianą.
• Zajęcia zawsze odbywają się w formie zabawy, gdyż jest to główna aktywność dzieci, dzięki której uczą się one najszybciej i najlepiej.
• Zajęcia zazwyczaj zaczynają się od zadań rytmicznych oraz językowych, a towarzyszy temu muzyka instrumentalna i ruch, np. bieganie, klaskanie, podskoki, wymachy.
• Na następnych zajęciach odczuwany przez dzieci rytm przenoszony jest na grę przy użyciu instrumentów.