Izabela Janocha-doradca metodyczny edukacji wczesnoszkolnej
Jak zintegrować zespół klasowy w edukacji wczesnoszkolnej (i nie tylko)?
Aktywne uczestnictwo w zintegrowanym zespole klasowym rozwija kompetencje kluczowe uczniów, wspomaga dziecko w rozwoju intelektualnym, emocjonalnym, społecznym, etycznym, fizycznym i estetycznym, przygotowuje ucznia do życia w zgodzie z samym sobą, ludźmi i przyrodą, kształtuje u dziecka umiejętności odróżniania dobra od zła, rozwija u dziecka świadomość przynależności społecznej do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty, kształtuje u ucznia system wiadomości i umiejętności potrzebnych mu do poznawania i rozumienia świata oraz radzenia sobie w codziennych sytuacjach.
Każdy nauczyciel wychowawca pragnie, aby jego zespół klasowy był zgrany, przystępował z zapałem do nauki i chętnie współpracował. Aby klasa stała się zgraną drużyną warto zastosować kilka klasowych rytuałów i zabaw, które zbudują wśród dzieci poczucie przynależności do grupy. Istotne jest, aby zabawom i rytuałom klasowym towarzyszyły pozytywne emocje. Klasowy rytuał, to coś niezwykłego, ekscytującego, co dzieje się tylko w tej klasie, z czego dzieci mogą być dumne, czym mogą się pochwalić i wyróżnić spośród innych klas. Taki rytuał powinien być dostosowany do wieku uczniów oraz do aktualnych potrzeb i może ewoluować. Do klasowych rytuałów można zaliczyć: okrzyk lub hasło klasy, własnoręcznie wykonany sztandar lub proporczyk, który zajmie poczytne miejsce w sali i będzie towarzyszyć klasie podczas wycieczek, nazwa klasy. Do rytuałów możemy też zaliczyć przedmioty, np.: skarbiec klasy, w którym można przechowywać cenne dla dzieci przedmioty i pamiątki z wycieczek, kronika klasy, w której znajdują się rysunki i zapisy z klasowych wydarzeń, klasowa skrzynka na „trudne pytania” bądź listy, czy zaczarowana firanka, pod którą na dywanie można rozmawiać o trudnych sprawach. Rozmaite kąciki w klasie np.: pogotowie ołówkowo - linijkowe, kącik odkrywcy, kącik przyrodniczy i klasowa biblioteczka czy kącik z wodą do picia - one także mogą być klasowymi rytuałami. Przykładem klasowego rytuału może być codzienne czytanie na dywanie wybranych, bądź ulubionych książek dzieci, lektur, propozycji wybranych przez nauczyciela. Urodziny klasowe również mogą stać się rytuałem klasy. Klasowe rytuały pomogą przerwać szkolną monotonię, dadzą poczucie bezpieczeństwa i uczynią z klasy zintegrowany zespół.
Sposobem na integrowanie zespołu klasowego są klasowe i szkolne wydarzenia, na które oprócz uczniów możemy zaprosić najbliższą rodzinę. Organizacja imprez klasowych wymaga zawsze od nauczyciela dużego zaangażowania, ale wśród rodziców i dzieci na pewno znajdą się osoby gotowe wesprzeć jego działania. Takimi wydarzeniami mogą być : przedstawienia, festiwale, wystawy prac dzieci, happeningi, zajęcia warsztatowe, sportowe i inne, w zależności od pomysłowości zespołu klasowego i jego potrzeb.
Bardzo istotnym elementem tworzenia więzi między dziećmi i wychowawcą jest atmosfera panująca w klasie. Aby stworzyć atmosferę życzliwości i radości i motywować do nauki warto wykorzystywać gry i zabawy na dobry klimat w klasie. Niezastąpione są przeróżne piosenki powitanki i krótkie pląsiki. Piosenki i rymowanki – przerywniki stosowane w trakcie zajęć. Zabawy rozwijające refleks, pamięć i uczące współpracy w zespole. Niezawodne piosenki powitanki:
Powitanka 1
Wszyscy są, witam was, zaczynamy już czas.
Jestem ja, jesteś ty, raz dwa trzy.
Powitanka 2
Podajmy sobie ręce i zróbmy kółka dwa.
I brzuszek do brzuszka i buźka do buźki.
I tak do białego dnia.
Więc bawmy się, więc bawmy się,
Zabawa nic nie kosztuje.
Więc bawmy się , więc bawmy się ,
I tak do białego dnia.
Pląs - przerywnik 1
Mój kask ma cztery rogi, cztery rogi ma mój kask,
Bo gdyby nie te rogi, to nie byłby mój kask.
( śpiewając zastępujemy kolejne słowa gestami – pokazując np. kask czy rogi).
Pląs - przerywnik 2
Poszła baba na targ z dzieckiem na ręku
I kupiła młynek do mielenia kawy,
Maszynę do szycia
Hula hop.
Lizaka.
Pląs - przerywnik 3
Raz rybki w morzu brały ślub
I tak chlupały chlup, chlup, chlup
Aż wtem okrutny rekin wpadł
I całe towarzystwo zjadł.
Przerywnik 4 - Wielka pardubicka
Nauczyciel zaczyna opowieść o mających się rozpocząć wyścigach konnych. Umawia się z grupą, że w pewnych momentach grupa będzie się zachowywała w określony sposób: bieg przez mostek- klepanie się w klatkę piersiową, błoto klaskanie, itp.
Przerywnik 5 - Mały osioł
Biegnie biegnie mały osioł
Biegnie biegnie mały osioł
Biegnie biegnie mały osioł
Od samego rana
Przód przód przód kochana
Tył tył tył kochana
Bok bok bok kochana
od samego rana.
Przerywnik 6 - Piosenka indiańska
Epoe ta ta uuuuuuuuu
Epoe ta ta uuuuuuuuu
Epoe ta ta
Epoe tuki tuki
Epoe ta ta uuuuuuuuu!!!!
Przerywnik 7 - Jajo kurze
Małe, duże jajo kurze, jajo kurze, jajo kurze,
duże, małe, ogniotrwałe, ogniotrwałe, bęc.
Zabawa 1 - Indiańskie pozdrowienie
Dzieci siedzą na krzesłach lub dywanie w kręgu. Każde ma indiańskie imię (np.: Płynąca Woda, Srebrny Księżyc, Szybka Strzała, Tańcząca Chmura) i tylko za pomocą gestów przekazuje pozdrowienie innemu dziecku (ja-wskazuje na siebie, pozdrawiam - krzyżuje ręce na klatce piersiowej, np.: Szybką Strzałę - pokazuje gest ilustrujący indiańskie imię).
Zabawa 2 - Miejsce po mojej prawej stronie jest puste, zapraszam na nie …
Dzieci siedzą w kręgu. Jedno miejsce jest wolne. Ten, kto je ma po prawej stronie zaprasza inne dziecko. Teraz inne miejsce jest wolne i inna osoba zaprasza na nie.
Zabawa 3 - Kto ma, kto lubi
Dzieci siedzą na krzesłach w kręgu , w środku stoi dziecko, dla którego nie ma miejsca. Dziecko wygłasza zdanie np.: Każdy, kto lubi lody… i w tym momencie wszystkie dzieci lubiące lody zmieniają swoje krzesełko, teraz inna osoba pozostaje w kręgu, i wygłasza inne zdanie.
Zabawa 4 - Bar mleczny
Dzieci siedzą na krzesłach , każde dziecko ma imię – nazwę potrawy z mlecznego baru. W kręgu stoi kucharz z „chochlą” – rurką z gazety. Dzieci wywołują się wypowiadając swoje „barowe” imiona. Zadaniem kucharza jest stuknąć chochlą w kolano dziecko wywołane, zanim ono wywoła kolejną potrawę.
Zabawa na zakończenie dnia w szkole – Iskierka
Dzieci stoją w kręgu, trzymają się za ręce, które są splecione na brzuchu (prawa na lewą). Wyznaczona osoba „puszcza” iskierkę-ściska dłoń kolegi, iskierka wędruje z rąk do rąk, aż dotrze do osoby rozpoczynającej zabawę. Wszyscy potrząsają dłonią kolegi, sąsiada i rozplatają dłonie, żegnając się.
W artykule wykorzystano materiały z książki Joanna Białobrzeska (2006) Zostań nawiedzoną nauczycielką Warszawa, Didasko.
